सायबर सुरक्षा
सेंट्रलाइज्ड पब्लिक ग्रीव्हन्स रिड्रेस अँड मॉनिटरिंग सिस्टम (CPGRAMS) वर दाखल केलेली तक्रार, तक्रारदारांनी फीडबॅक न देता संबंधित अधिकारी closure request पाठवू शकतात. Closure request पाठवल्यानंतर, तक्रारदाराला 15 दिवसांच्या आत फीडबॅक द्यावा लागतो. जर तक्रारदाराने या वेळेत फीडबॅक दिला नाही, तर तक्रार आपोआप बंद (close) होते.
अधिक माहितीसाठी, आपण CPGRAMS च्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: CPGRAMS Portal.
सेंट्रलाइज्ड पब्लिक ग्रीव्हन्स रिड्रेस अँड मॉनिटरिंग सिस्टीम (CPGRAMS) हे भारत सरकारचे एक ऑनलाइन पोर्टल आहे. या पोर्टलवर नागरिक कोणत्याही सरकारी विभागांच्या विरोधात तक्रार दाखल करू शकतात.
CPGRAMS ॲपवरील तक्रारींचे निवारण होते की नाही, हे अनेक घटकांवर अवलंबून असते, जसे की:
- तक्रारीची सत्यता
- तक्रारीची तीव्रता
- संबंधित विभागाची तत्परता
सामान्यतः, CPGRAMS वर दाखल झालेल्या तक्रारींचे निवारण संबंधित विभाग करतात. CPGRAMS पोर्टल तक्रारींवर लक्ष ठेवते आणि त्यांचे निवारण वेळेवर व्हावे यासाठी प्रयत्न करते.
अधिक माहितीसाठी, आपण CPGRAMS पोर्टलला भेट देऊ शकता: CPGRAMS
थाडिफेक, गोडाफेक आणि भलाफेक हे सायबर हल्ल्यांचे प्रकार आहेत. या हल्ल्यांमध्ये फसवणूक करून वैयक्तिक माहिती चोरली जाते. त्यामुळे, या हल्ल्यांपासून स्वतःचा बचाव करण्यासाठी काही गोष्टी लक्षात घेणे आवश्यक आहे:
- अपरिचित ईमेल आणि संदेश टाळा: अनोळखी व्यक्तींकडून येणारे ईमेल आणि संदेश उघडू नका. त्यामध्ये malicious links (घातक दुवे) असू शकतात.
- संदिग्ध लिंक्सवर क्लिक करू नका: कोणत्याही संशयास्पद लिंकवर क्लिक करू नका. लिंक खरी आहे का, हे तपासण्यासाठी माउस कर्सर त्या लिंकवर ठेवा. त्यामुळे तुम्हाला वेब ॲड्रेस दिसेल.
- वैयक्तिक माहिती विचारू नका: कोणताही बँक तपशील, पासवर्ड किंवा इतर वैयक्तिक माहिती कोणालाही देऊ नका. बँका किंवा अधिकृत संस्था ईमेलद्वारे कधीही माहिती मागत नाहीत.
- ॲन्टिव्हायरस सॉफ्टवेअर वापरा: आपल्या डिव्हाइसवर (संगणक, मोबाईल) चांगले ॲन्टिव्हायरस सॉफ्टवेअर स्थापित करा आणि ते नियमितपणे अपडेट करा.
- वेबसाईटची सत्यता तपासा: वेबसाईट सुरक्षित आहे का, हे पाहण्यासाठी ॲड्रेस बारमध्ये 'HTTPS' आणि लॉक चिन्ह तपासा.
- मजबूत पासवर्ड वापरा: आपल्या खात्यांसाठी मजबूत पासवर्ड वापरा आणि तो नियमितपणे बदला. पासवर्डमध्ये अक्षरे, अंक आणि चिन्हे असावीत.
- टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (Two-Factor Authentication): शक्य असल्यास, आपल्या खात्यांसाठी टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन सुरू करा. यामुळे तुमच्या खात्याला अतिरिक्त सुरक्षा मिळते.
या उपायांमुळे तुम्ही थाडिफेक, गोडाफेक आणि भलाफेक यांसारख्या सायबर हल्ल्यांपासून स्वतःचा बचाव करू शकता.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइट्सला भेट देऊ शकता:
सुरक्षा संबंधित कोर्स आणि उपलब्ध संधींविषयी माहिती खालीलप्रमाणे:
-
सायबर सुरक्षा (Cyber Security):
- आजकाल ऑनलाइन धोके वाढत आहेत, त्यामुळे सायबर सुरक्षा तज्ञांची मागणी वाढली आहे.
- या कोर्समध्ये नेटवर्क सुरक्षा, डेटा सुरक्षा आणि माहिती सुरक्षा शिकवली जाते.
-
उदाहरण:
- सर्टिफाईड इथिकल हॅकर (Certified Ethical Hacker - CEH)
- सिस्को सर्टिफाईड नेटवर्क असोसिएट (CCNA Security)
-
फायर अँड सेफ्टी (Fire and Safety):
- कंपन्या आणि इमारतींमध्ये आगीपासून बचाव करण्यासाठी सुरक्षा मानकांची माहिती दिली जाते.
-
उदाहरण:
- डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी (Diploma in Industrial Safety)
- ॲडव्हान्स डिप्लोमा इन फायर सेफ्टी (Advanced Diploma in Fire Safety)
-
सुरक्षा व्यवस्थापन (Security Management):
- यात सुरक्षा कर्मचाऱ्यांचे व्यवस्थापन, सुरक्षा योजना तयार करणे आणि अंमलात आणणे शिकवले जाते.
-
उदाहरण:
- सर्टिफिकेट कोर्स इन सिक्युरिटी मॅनेजमेंट (Certificate Course in Security Management)
- डिप्लोमा इन सिक्युरिटी मॅनेजमेंट (Diploma in Security Management)
-
औद्योगिक सुरक्षा (Industrial Safety):
- कारखान्यांमध्ये सुरक्षितता मानके आणि नियमांचे पालन कसे करावे हे शिकवले जाते.
-
उदाहरण:
- डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी (Diploma in Industrial Safety)
-
सायबर सुरक्षा विश्लेषक (Cyber Security Analyst):
- कंपन्यांच्या नेटवर्क आणि डेटाचे संरक्षण करणे.
-
सुरक्षा सल्लागार (Security Consultant):
- सुरक्षा उपायांवर कंपन्यांना सल्ला देणे.
-
फायर सेफ्टी ऑफिसर (Fire Safety Officer):
- इमारती आणि कारखान्यांमध्ये आगीपासून बचाव करण्याच्या उपायांचे व्यवस्थापन करणे.
-
सुरक्षा व्यवस्थापक (Security Manager):
- सुरक्षा कर्मचाऱ्यांचे व्यवस्थापन करणे आणि सुरक्षा योजना तयार करणे.
-
औद्योगिक सुरक्षा निरीक्षक (Industrial Safety Inspector):
- कारखान्यांमधील सुरक्षा मानकांचे निरीक्षण करणे.
- तुम्ही सरकारी वेबसाइट्स आणि शिक्षण संस्थांच्या वेबसाइट्सला भेट देऊन अधिक माहिती मिळवू शकता.
- उदा. महाराष्ट्र राज्य सुरक्षा महामंडळ (Maharashtra State Security Corporation) (https://www.mahasecurity.gov.in/).
सायबर धोक्यांपासून स्वतःचा बचाव करण्यासाठी काही उपाय:
- मजबूत पासवर्ड वापरा:
अंदाजे लावणे कठीण आहे असा मजबूत पासवर्ड तयार करा. अक्षरे, आकडे आणि चिन्हे यांचे मिश्रण वापरा. प्रत्येक खात्यासाठी वेगळा पासवर्ड वापरा.
- सॉफ्टवेअर अपडेट ठेवा:
आपल्या डिव्हाइसवरील ऑपरेटिंग सिस्टम आणि ॲप्लिकेशन्स नियमितपणे अपडेट करा. अपडेटमध्ये सुरक्षा त्रुटींसाठीचे पॅच असतात.
- अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर वापरा:
आपल्या डिव्हाइसवर अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर स्थापित करा आणि ते नियमितपणे अपडेट करा. हे सॉफ्टवेअर मालवेअर आणि इतर धोक्यांपासून संरक्षण करते.
- फिशिंगपासून सावध राहा:
अनोळखी ईमेल किंवा मेसेजमधील लिंक्सवर क्लिक करू नका. फिशिंग ईमेल हे तुमची वैयक्तिक माहिती चोरण्याचा प्रयत्न करतात.
- सार्वजनिक वायफाय वापरताना काळजी घ्या:
सार्वजनिक वायफाय नेटवर्क सुरक्षित नसू शकतात. त्यामुळे, संवेदनशील माहिती पाठवताना किंवा एक्सेस करताना व्हीपीएन (VPN) वापरा.
- सोशल मीडियावर माहिती जपून शेअर करा:
सोशल मीडियावर जास्त वैयक्तिक माहिती शेअर करणे टाळा. यामुळे तुमची माहिती सायबर गुन्हेगारांच्या हाती लागू शकते.
- टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (Two-Factor Authentication) चा वापर करा:
जेव्हा शक्य असेल तेव्हा टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशनEnable करा. हे तुमच्या खात्याला अधिक सुरक्षितता प्रदान करते.
- डेटाचा बॅकअप घ्या:
महत्वाच्या डेटाचा नियमितपणे बॅकअप घ्या. ransomware हल्ल्या झाल्यास, डेटा रिकव्हर करणे सोपे होते.
हे काही उपाय आहेत ज्यांच्या मदतीने तुम्ही सायबर धोक्यांपासून स्वतःचा बचाव करू शकता.