रामायण
रामायणाच्या घटना कधी सुरू झाल्या याबद्दल कोणतीही निश्चित ऐतिहासिक तारीख नाही, कारण रामायण हा एक प्राचीन महाकाव्य आहे आणि तो इतिहासाचा दस्तावेज नाही.
हिंदू धर्मग्रंथानुसार, रामायणातील घटना त्रेतायुगात घडल्या असे मानले जाते. त्रेतायुग हे सध्याच्या कलियुगाच्या आणि द्वापारयुगाच्या खूप आधीचे युग आहे. यानुसार, रामायणातील घटना हजारो-लाखो वर्षांपूर्वी घडल्या असाव्यात.
महाकाव्य म्हणून, महर्षी वाल्मिकींनी रामायणाची रचना खूप नंतर केली. सामान्यतः, वाल्मिकी रामायणाची रचना इ.स.पूर्व ५ व्या ते ४ थ्या शतकादरम्यान (सुमारे २५०० वर्षांपूर्वी) झाली असे मानले जाते, जरी काही अभ्यासक याला आणखी प्राचीन मानतात.
श्रीरामाचा प्रवास हा त्याग, धर्म, शौर्य आणि नीतिमत्तेने परिपूर्ण असा एक महान आदर्श आहे. त्यांचा जीवनप्रवास थोडक्यात खालीलप्रमाणे आहे:
- जन्म आणि बालपण: श्रीरामांचा जन्म अयोध्येत राजा दशरथ आणि राणी कौसल्या यांच्या पोटी झाला. ते विष्णूचा सातवा अवतार मानले जातात. त्यांचे बंधू लक्ष्मण, भरत आणि शत्रुघ्न यांच्यासमवेत त्यांचे बालपण अतिशय पवित्र वातावरणात गेले. त्यांनी गुरु वशिष्ठांच्या आश्रमात वेद, शस्त्रविद्या आणि नीतीशास्त्राचे शिक्षण घेतले.
- विश्वामित्रांसोबतचा प्रवास: तरुणपणी महर्षी विश्वामित्र त्यांना आपल्या यज्ञाचे रक्षण करण्यासाठी घेऊन गेले. यावेळी रामाने राक्षसी ताटिकेचा वध केला आणि अनेक राक्षसांचा नायनाट केला. याच प्रवासात त्यांनी अहिल्येचा उद्धार केला.
- सीता स्वयंवर आणि विवाह: विश्वामित्रांसोबतच ते मिथिलेत पोहोचले, जिथे राजा जनकाने सीता स्वयंवराचे आयोजन केले होते. भगवान शिवशंकरांचे धनुष्य (पिनाक) कोणीही उचलून त्याची दोरी चढवू शकले नाही, पण रामाने ते धनुष्य सहज उचलून प्रत्यंचा चढवताना ते भंग केले. त्यामुळे त्यांनी सीतेशी विवाह केला. लक्ष्मण, भरत आणि शत्रुघ्न यांचाही सीतेच्या बहिणी आणि चुलत बहिणींशी विवाह झाला.
- वनवास: अयोध्येला परतल्यानंतर, राजा दशरथाने रामाला युवराज घोषित करण्याचा निर्णय घेतला. परंतु, दशरथांची धाकटी पत्नी कैकेयी हिने आपल्या दासी मंथरेच्या सांगण्यावरून दशरथांकडून दोन वर मागितले. पहिला वर म्हणजे भरताला राजा बनवणे आणि दुसरा म्हणजे रामाला चौदा वर्षांचा वनवास. पितृवचनाचे पालन करण्यासाठी राम, सीता आणि लक्ष्मण यांच्यासोबत वनवासात गेले.
- वनवासातील जीवन: वनवासात त्यांनी अनेक पवित्र ठिकाणी वास्तव्य केले, जसे की चित्रकूट, दंडकारण्य आणि पंचवटी. या काळात त्यांनी अनेक ऋषी-मुनींना राक्षसांच्या त्रासातून मुक्त केले आणि अनेक चांगल्या लोकांशी मैत्री केली.
- सीताहरण: पंचवटीत असताना, लंकेचा राक्षस राजा रावण याने कपटाने (मारीच राक्षसाला सोन्याच्या हरणाच्या रूपात पाठवून) सीतेचे हरण केले आणि तिला लंकेत घेऊन गेला.
- सीतेचा शोध आणि वानरसेना: सीतेच्या शोधासाठी राम आणि लक्ष्मणाने अनेक ठिकाणी प्रवास केला. यावेळी त्यांची भेट हनुमानाशी झाली आणि त्यानंतर किष्किंधा येथील वानरराज सुग्रीव यांच्याशी त्यांची मैत्री झाली. रामाने सुग्रीवाला त्याचा भाऊ वाली याचा वध करून राजा बनण्यास मदत केली आणि त्या बदल्यात सुग्रीवाने रामाला सीता शोधण्यासाठी आपली वानरसेना दिली. हनुमानाने लंकेला जाऊन सीतेचा शोध घेतला, रावणाला इशारा दिला आणि लंकेचे दहन केले.
- लंकादहन आणि युद्ध: वानरसेनेच्या मदतीने रामाने समुद्रावर 'रामसेतू' नावाचा पूल बांधला. या पुलावरून वानरसेना लंकेला पोहोचली. तिथे रावण आणि त्याच्या राक्षस सेनेसोबत रामाचे मोठे युद्ध झाले. या युद्धात रावणाचा पराभव झाला आणि त्याचा वध झाला.
- अयोध्येला परत: रावणाचा वध केल्यानंतर रामाने सीतेला परत आणले. वनवासाची चौदा वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर राम, सीता, लक्ष्मण आणि हनुमान अयोध्येला परतले. त्यांचे अयोध्येतील आगमन हे दिवाळी म्हणून साजरे केले जाते. अयोध्येला परतल्यानंतर रामाचा राज्याभिषेक झाला आणि त्यांनी एक आदर्श राजा म्हणून 'रामराज्य' स्थापित केले.
श्रीरामाचा हा प्रवास त्याग, कर्तव्यनिष्ठा, धैर्य, न्याय आणि धर्माचरणाचा एक अनुपम आदर्श आहे, जो आजही लोकांना प्रेरणा देतो.
वाल्मीकी हे आदिकवी म्हणून ओळखले जातात आणि त्यांनी संस्कृतमध्ये रामायण लिहिले.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
दिलेल्या वाक्यामध्ये 'अंजलीने' या शब्दाची जात नाम (Noun) आहे.
स्पष्टीकरण:
- 'अंजली' हे एका विशिष्ट व्यक्तीचे नाव आहे.
- ज्या शब्दाने एखाद्या व्यक्ती, वस्तू, स्थळ किंवा कल्पनेचे नाव दर्शविले जाते, त्या शब्दाला नाम म्हणतात.
'गीता रामायण' बाबुराव गोखले यांनी लिहिले आहे.
हे रामायणावर आधारित एक लोकप्रिय मराठी काव्य आहे.
बाबुराव गोखले हे एक प्रसिद्ध मराठी कवी आणि लेखक होते.