अंगणवाडी विषयी माहिती

अंगणवाडी हे भारत सरकारच्या एकात्मिक बाल विकास सेवा योजनेचा (Integrated Child Development Services - ICDS) एक महत्त्वाचा भाग आहे. या केंद्रांची स्थापना ग्रामीण भागातील तसेच शहरी झोपडपट्ट्यांमधील लहान मुले, गर्भवती महिला आणि स्तनदा मातांच्या आरोग्य, पोषण आणि शिक्षणाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी करण्यात आली आहे.

अंगणवाडीची प्रमुख उद्दिष्ट्ये:

• बालकांच्या पोषण आणि आरोग्याची स्थिती सुधारणे.
• बालकांच्या योग्य मानसिक, शारीरिक आणि सामाजिक विकासाचा पाया घालणे.
• बालमृत्यू, कुपोषण आणि शाळा सोडण्याचे प्रमाण कमी करणे.
• आई-वडिलांना बालसंगोपन, आरोग्य आणि पोषण शिक्षणाबद्दल जागरूक करणे.
• महिलांचे सक्षमीकरण करणे.

अंगणवाडीद्वारे पुरविल्या जाणाऱ्या प्रमुख सेवा:

• पूरक पोषण आहार (Supplementary Nutrition Program - SNP):

  0-6 वर्षांच्या मुलांना, गर्भवती महिलांना आणि स्तनदा मातांना पौष्टिक आहार दिला जातो. यात शिजवलेले अन्न, टेक-होम रेशन (घरी घेऊन जाण्यासाठी), किंवा तयार केलेले पौष्टिक पदार्थ यांचा समावेश असतो.

• शाळापूर्व शिक्षण (Pre-school Education):

  3-6 वर्षांच्या मुलांना अनौपचारिक शाळापूर्व शिक्षण दिले जाते. यामुळे मुलांची शाळेत जाण्याची तयारी होते आणि त्यांना मूलभूत शिक्षण आणि सामाजिक कौशल्ये शिकण्यास मदत होते.

• आरोग्य तपासणी (Health Check-ups):

  मुले, गर्भवती महिला आणि स्तनदा मातांची नियमित आरोग्य तपासणी केली जाते. यात वजन, उंची मोजणे, सामान्य आजारांवर उपचार आणि गरज भासल्यास पुढील उपचारांसाठी संदर्भ सेवा पुरवणे यांचा समावेश असतो.

• प्रतिबंधक लसीकरण (Immunization):

  लहान मुलांना विविध रोगांपासून वाचवण्यासाठी लसीकरण केले जाते. हे लसीकरण आरोग्य विभागाच्या सहकार्याने आयोजित केले जाते.

• आरोग्य आणि पोषण शिक्षण (Health and Nutrition Education):

  महिलांना, विशेषतः गर्भवती आणि स्तनदा मातांना, बालसंगोपन, आहार, स्वच्छता आणि आरोग्य याबद्दल माहिती दिली जाते. यामुळे कुटुंबाच्या आरोग्याविषयी जागरूकता वाढते.

• संदर्भ सेवा (Referral Services):

  गंभीर आजारी बालके किंवा गरजू महिलांना पुढील उपचारांसाठी प्राथमिक आरोग्य केंद्र किंवा मोठ्या रुग्णालयात पाठवण्याची व्यवस्था केली जाते.

लाभार्थी:

• 0-6 वर्षांवरील मुले
• गर्भवती महिला
• स्तनदा माता
• किशोरवयीन मुली (काही विशिष्ट योजनांतर्गत)

थोडक्यात, अंगणवाडी केंद्रे ही ग्रामीण आणि शहरी भागातील वंचित आणि गरजू कुटुंबांसाठी एक आधारस्तंभ आहेत, जी मुलांच्या आणि महिलांच्या सर्वांगीण विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.