शासकीय अधिकारी गैरव्यवहार करत असल्यास, माहिती अधिकार (RTI) कायद्यांतर्गत माहिती मिळवण्यासाठी आणि चौकशी करण्यासाठी खालील प्रक्रिया आहे:
1. माहिती अधिकार (RTI) अर्ज दाखल करणे:

• अर्ज कोठे करावा: ज्या कार्यालयातील अधिकाऱ्याने गैरव्यवहार केला आहे, त्या कार्यालयाच्या जन माहिती अधिकाऱ्याकडे (Public Information Officer - PIO) अर्ज दाखल करा.
• अर्जात काय लिहावे:
  • अर्जदाराचे नाव, पत्ता आणि संपर्क क्रमांक.
  • कोणत्या गैरव्यवहाराबद्दल माहिती हवी आहे, त्याचे स्पष्ट तपशील. उदा. कोणत्या कामात गैरव्यवहार झाला, कोणत्या योजनेत अनियमितता आहे, इत्यादी.
  • तुम्हाला नेमकी कोणती माहिती हवी आहे, त्याची यादी द्या. उदा. संबंधित कामाचे अंदाजपत्रक, मंजुरी आदेश, खर्चाचा तपशील, देयके, इत्यादी.
  • आवश्यक कागदपत्रांच्या प्रती (Copies) मागवा.
  • अर्ज शुल्क भरल्याची माहिती (रु. 10 कोर्ट फी स्टॅम्प किंवा डिमांड ड्राफ्ट).
• अर्ज कसा पाठवावा: अर्ज पोस्टाने पाठवू शकता किंवा कार्यालयात जाऊन जमा करू शकता.

2. माहिती मिळवण्याची प्रक्रिया:

• अर्ज दाखल केल्यानंतर, जन माहिती अधिकारी (PIO) 30 दिवसांच्या आत माहिती पुरवतो.
• जर माहिती वेळेवर मिळाली नाही किंवा जन माहिती अधिकाऱ्याने अर्ज नाकारला, तर आपण प्रथम अपिलीय प्राधिकरणाकडे (First Appellate Authority) अपील करू शकता.
• प्रथम अपील 30 दिवसांच्या आत करावे लागते.
• जर प्रथम अपिलावरही समाधान न झाल्यास, आपण राज्य माहिती आयोगाकडे (State Information Commission) दुसरे अपील करू शकता.

3. गैरव्यवहाराची चौकशी कशी करावी:

• तक्रार दाखल करा: गैरव्यवहाराची माहिती मिळाल्यानंतर, आपण संबंधित विभागाच्या उच्च अधिकाऱ्यांकडे किंवा लाचलुचपत प्रतिबंधक विभागाकडे (Anti-Corruption Bureau - ACB) तक्रार दाखल करू शकता.
• तक्रारीत काय लिहावे:
  • गैरव्यवहाराचे स्वरूप आणि तपशील.
  • तुमच्याकडे असलेले पुरावे (कागदपत्रे, साक्षीदार).
  • गैरव्यवहारामुळे झालेले नुकसान.
  • आपली मागणी (उदा. चौकशी करून दोषींवर कारवाई करावी).
• पाठपुरावा: तक्रार दाखल केल्यानंतर, नियमितपणे पाठपुरावा करा.

4. इतर महत्वाचे मुद्दे:

• माहिती अधिकार कायद्याबद्दल अधिक माहितीसाठी, आपण महाराष्ट्र शासनाच्या माहिती व जनसंपर्क विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: dgipr.maharashtra.gov.in
• लाचलुचपत प्रतिबंधक विभागाच्या (ACB) वेबसाइटवर आपण ऑनलाइन तक्रार दाखल करू शकता: acbmaharashtra.gov.in

या प्रक्रियेचा वापर करून, आपण शासकीय अधिकाऱ्यांच्या गैरव्यवहाराबद्दल माहिती मिळवू शकता आणि त्यांच्याविरुद्ध चौकशी सुरू करू शकता.