निवडणूक आयोग ही एक स्वायत्त आणि अर्ध-न्यायिक संस्था आहे, जी भारतात निवडणुका घेण्याची प्रक्रिया पार पाडते. भारतीय संविधानाच्या अनुच्छेद ३२४ मध्ये निवडणूक आयोगाची तरतूद आहे.
निवडणूक आयोगाचे स्वरूप:

• घटनात्मक संस्था: भारतीय संविधानाने तयार केलेली ही एक स्वतंत्र संस्था आहे.
• स्वायत्तता: आयोग कोणत्याही शासकीय हस्तक्षेपाशिवाय आपले कार्य करते.
• अधिकार: निवडणुका घेणे, मतदार याद्या तयार करणे, राजकीय पक्षांना मान्यता देणे आणि निवडणुकीसंबंधी नियमांचे पालन करणे हे आयोगाचे अधिकार आहेत.
• सदस्य: निवडणूक आयोगात एक मुख्य निवडणूक आयुक्त आणि दोन निवडणूक आयुक्त असतात. त्यांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात.
• कार्यकाल: निवडणूक आयुक्तांचा कार्यकाल ६ वर्षे किंवा वयाची ६५ वर्षे पूर्ण होईपर्यंत असतो.

निवडणूक आयोगाचे कार्य:

• निवडणुकांचे आयोजन: आयोग लोकसभा, राज्यसभा, राज्य विधानसभा, विधान परिषद आणि राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती यांच्या निवडणुकांचे आयोजन करते.
• मतदार याद्या: आयोग वेळोवेळी मतदार याद्या अद्ययावत करते आणि नवीन मतदारांची नोंदणी करते.
• राजकीय पक्ष: राजकीय पक्षांना मान्यता देणे आणि त्यांना निवडणूक चिन्ह देणे हे आयोगाचे कार्य आहे.
• आचारसंहिता: निवडणुकांच्या काळात आचारसंहिता लागू करणे आणि तिचे पालन करणे हे आयोगाचे महत्त्वाचे कार्य आहे.

निवडणूक आयोग भारतातील लोकशाही प्रक्रियेचा एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

भारतीय निवडणूक आयोगाची वेबसाइट: eci.gov.in