• तूर हे भारतातील महत्त्वाचे कडधान्य पीक आहे.
• यात प्रथिने (protein) भरपूर प्रमाणात असतात, त्यामुळे ते आहारासाठी पौष्टिक आहे.
• तूर पीक जमिनीची सुपीकता वाढवते.
• हे पीक दुष्काळग्रस्त भागासाठी उपयुक्त आहे.

• तूर उष्ण आणि कोरड्या हवामानातील पीक आहे.
• 20°C ते 35°C तापमान या पिकासाठी चांगले असते.
• जास्त पाऊस आणि ढगाळ हवामान या पिकासाठी हानिकारक आहे.

• तूर पिकासाठी मध्यम ते भारी जमीन चांगली असते.
• जमिनीचा सामू (pH) 6.5 ते 7.5 च्या दरम्यान असावा.
• पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन या पिकासाठी आवश्यक आहे.

विविध क्षेत्रांसाठी वेगवेगळ्या जाती उपलब्ध आहेत. काही प्रमुख जाती:

• ICPL 87: लवकर येणारी जात
• BSMR 736: मर रोगाला प्रतिकारक्षम
• BDN 711: अधिक उत्पादन देणारी जात
• PKV Tara: विदर्भासाठी शिफारस केलेली जात

• लागवडीची वेळ: जून-जुलै महिना पेरणीसाठी योग्य आहे.
• बियाणे प्रमाण: 10-12 किलो प्रति हेक्टर.
• पेरणीची पद्धत: ओळींमध्ये पेरणी करावी. दोन ओळींमधील अंतर 60-90 सेंमी ठेवावे.
• बियाणे प्रक्रिया: पेरणीपूर्वी बियाण्यांना रायझोबियम (Rhizobium) जिवाणू खताची प्रक्रिया करावी.

• तूर पिकाला जास्त पाण्याची गरज नसते.
• पहिली पाणी पाळी पेरणीनंतर 30-40 दिवसांनी द्यावी.
• आवश्यकतेनुसार दुसरी पाणी पाळी फुलोऱ्याच्या वेळी द्यावी.

• रासायनिक खते: 20 किलो नत्र (Nitrogen), 40 किलो स्फुरद (Phosphorus) आणि 20 किलो पालाश (Potassium) प्रति हेक्टर द्यावे.
• सेंद्रिय खते: शेणखत किंवा कंपोस्ट खत पेरणीपूर्वी जमिनीत मिसळावे.

• रोग: मर रोग, मूळ कुजव्या
• कीड: शेंगा पोखरणारी अळी, पाने खाणारी अळी
• नियंत्रण:
  • रोग व किडीच्या नियंत्रणासाठी योग्य वेळी औषध फवारणी करावी.
  • एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा (Integrated Pest Management) वापर करावा.

• पीक पूर्णपणे वाळल्यानंतर काढणी करावी.
• काढणीनंतर वाळलेल्या शेंगांची मळणी करून घ्यावी.
• बियाणे चांगले वाळवून साठवावे.

• योग्य व्यवस्थापन केल्यास 10-15 क्विंटल प्रति हेक्टर उत्पादन मिळू शकते.