आर्थिक वृद्धी ही संकल्पना मर्यादित अर्थाने, तर आर्थिक विकास ही संकल्पना व्यापक अर्थाने उपयोगात आणली जाते, ते स्पष्ट करा?
आर्थिक वृद्धी ही संकल्पना मर्यादित अर्थाने, तर आर्थिक विकास ही संकल्पना व्यापक अर्थाने उपयोगात आणली जाते, ते स्पष्ट करा?
आर्थिक वृद्धी आणि आर्थिक विकास ह्या दोन्ही संकल्पना एकमेकांशी संबंधित असल्या तरी त्यांच्यात काही महत्त्वाचे फरक आहेत. आर्थिक वृद्धी ही संकल्पना मर्यादित अर्थाने वापरली जाते, तर आर्थिक विकास ही संकल्पना व्यापक अर्थाने उपयोगात आणली जाते. या दोन्ही संकल्पनांमधील फरक खालीलप्रमाणे स्पष्ट केले आहेत:
आर्थिक वृद्धी (Economic Growth):
संकल्पना: आर्थिक वृद्धी म्हणजे ठराविक कालावधीत देशाच्या राष्ट्रीय उत्पन्नात (National Income) वाढ होणे. हे उत्पादन वाढीचे एक परिमाण आहे.
स्वरूप: ही संकल्पना संख्यात्मक (Quantitative) आहे, जी आकडेवारीमध्ये मोजली जाते.
उदाहरण: GDP (Gross Domestic Product) मध्ये वाढ झाल्यास आर्थिक वृद्धी झाली असे म्हटले जाते.
कल: आर्थिक वृद्धी ही नेहमी सकारात्मक (Positive) असते.
मर्यादा: आर्थिक वृद्धी केवळ उत्पादन वाढीवर लक्ष केंद्रित करते आणि त्यामुळे समाजातील गुणात्मक बदल आणि सामाजिक विकास यांकडे दुर्लक्ष होते.
आर्थिक विकास (Economic Development):
संकल्पना: आर्थिक विकास म्हणजे केवळ उत्पादन वाढ नाही, तर लोकांच्या जीवनात सुधारणा, चांगले शिक्षण, आरोग्य सुविधा, दारिद्र्य निर्मूलन आणि सामाजिक न्याय यांचा समावेश होतो.
स्वरूप: ही संकल्पना गुणात्मक (Qualitative) आहे, जी जीवनातील गुणवत्ता सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करते.
उदाहरण: शिक्षण, आरोग्य, आणि राहणीमानाचा दर्जा सुधारणे हे आर्थिक विकासाचे निर्देशक आहेत.
कल: आर्थिक विकास सकारात्मक तसेच नकारात्मक (Negative) असू शकतो, कारण विकास प्रक्रिया नेहमी सरळ रेषेत नसते.
व्याप्ती: आर्थिक विकासामध्ये आर्थिक वृद्धी, सामाजिक बदल, राजकीय स्थिरता आणि पर्यावरणीय संरक्षण यांचा समावेश होतो.
सारांश:
आर्थिक वृद्धी ही केवळ उत्पादन आणि उत्पन्नातील वाढ दर्शवते, तर आर्थिक विकास लोकांचे जीवनमान सुधारण्यावर आणि समाजाच्या सर्वांगीण प्रगतीवर लक्ष केंद्रित करतो. त्यामुळे आर्थिक वृद्धी ही संकल्पना मर्यादित आहे, तर आर्थिक विकास ही व्यापक संकल्पना आहे.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता: