• त्यागाचे प्रतीक: केस हे सौंदर्य आणि अहंकाराचे प्रतीक मानले जातात. त्यामुळे, केस अर्पण करणे म्हणजे भक्ताने आपले सौंदर्य आणि अहंकार देवाच्या चरणी समर्पित करणे होय.
• देवाला ऋणी मानणे: जेव्हा एखादी व्यक्ती देवाला काहीतरी मागते आणि त्याची इच्छा पूर्ण होते, तेव्हा ती व्यक्ती देवाला ऋणी राहते. त्यामुळे, देवाला केस अर्पण करून ती व्यक्ती देवाचे आभार मानते आणि त्यांची सेवा करते.
• आत्मसमर्पण: केस अर्पण करणे म्हणजे पूर्णपणे देवाला शरण जाणे. भक्त देवाला सांगतात की, 'मी सर्वस्वी तुमचा आहे आणि तुम्हीच माझे सर्वस्व आहात.'
• नवस फेडणे: अनेक लोक देवाला नवस बोलतात की, जर त्यांची इच्छा पूर्ण झाली तर ते बालाजीला केस अर्पण करतील. इच्छा पूर्ण झाल्यावर ते लोक तिरुपतीला जाऊन आपले केस अर्पण करून नवस फेडतात.
• केसांचे दान: अर्पण केलेले केस मंदिराकडून जमा केले जातात आणि ते कर्करोग (कॅन्सर) झालेल्या रुग्णांसाठी विग (Wig) बनवण्यासाठी वापरले जातात. त्यामुळे, हे एक प्रकारचे दान देखील आहे.

बालाजीला केस अर्पण करण्याची प्रथा प्राचीन आहे आणि या प्रथेमागे अनेक कारणं आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख कारणं खालीलप्रमाणे आहेत:

• त्यागाचे प्रतीक: केस हे सौंदर्य आणि अहंकार यांचे प्रतीक मानले जातात. त्यामुळे, केस अर्पण करणे म्हणजे भक्ताने आपल्या ego चा त्याग करणे आणि देवाला पूर्णपणे शरण जाणे होय.
• देवाला दिलेले वचन: काही भक्त विशिष्ट मनोकामना पूर्ण झाल्यावर बालाजीला केस अर्पण करण्याचे वचन देतात. मनोकामना पूर्ण झाल्यावर ते वचन पूर्ण करण्यासाठी केस अर्पण करतात.
• समर्पणाचे प्रतीक: केस अर्पण करणे म्हणजे भक्ताने आपले सर्वस्व देवाला समर्पित करणे. यामुळे देव आणि भक्त यांच्यातील संबंध अधिक दृढ होतो, अशी मान्यता आहे.
• पुराण कथा: एका पुराण कथेनुसार, बालाजी (वेंकटेश्वर) एकदा डोंगरावर तपश्चर्या करत असताना त्यांच्या डोक्याला मार लागला आणि त्यांचे काही केस तुटले. त्यावेळी, नीलदेवी नावाच्या एका गंधर्व कन्येने आपले केस कापून त्यांच्या डोक्यावर लावले. नीलदेवीच्या त्यागामुळे प्रसन्न होऊन बालाजींनी तिला वरदान दिले की, जे भक्त त्यांना केस अर्पण करतील, त्यांची इच्छा ते पूर्ण करतील.

या विविध कारणांमुळे भाविक मोठ्या श्रद्धेने बालाजीला केस अर्पण करतात.

अधिक माहितीसाठी काही संदर्भ:

1. तिरुपती देवस्थान वेबसाइट