खंडाचा रिकार्डोचा सिद्धांत:

डेव्हिड रिकार्डो या प्रसिद्ध अर्थशास्त्रज्ञाने खंडाचा सिद्धांत मांडला आहे. हा सिद्धांत खालीलप्रमाणे स्पष्ट केला आहे:

1. सिद्धांताचा आधार: हा सिद्धांत घटत्या फळ नियमावर आधारलेला आहे. घटत्या फळ नियमानुसार, जर आपण जमिनीत अधिक श्रम आणि भांडवल गुंतवले, तर प्रत्येक वाढीव गुंतवणुकीतून मिळणारे उत्पादन घटत जाते.
2. खंड म्हणजे काय: रिकार्डो यांच्या मते, खंड म्हणजे जमिनीच्या मूळ आणि अविनाशी शक्तीच्या वापरासाठी दिलेले मूल्य.
3. सिद्धांताची गृहितके:
   • जमीन कसण्यासाठी योग्य आहे.
   • जमिनीची सुपीकता बदलते.
   • घटत्या फळांचा नियम लागू होतो.
   • जमीन उत्पादनाचे एकमेव साधन आहे.
4. सिद्धांताचे स्पष्टीकरण: समजा, एका देशात तीन प्रकारच्या जमिनी आहेत: A, B आणि C. जमीन A सर्वात सुपीक आहे, जमीन B मध्यम सुपीक आहे आणि जमीन C कमी सुपीक आहे.
   • सुरुवातीला, फक्त जमीन A चा वापर केला जाईल, कारण ती सर्वात सुपीक आहे. या जमिनीत उत्पादन खर्च कमी असतो आणि त्यामुळे नफा जास्त मिळतो.
   • लोकसंख्या वाढल्यामुळे अन्नाची मागणी वाढेल, त्यामुळे जमीन B चा वापर सुरू होईल. जमीन B मधून उत्पादन घेण्यासाठी जास्त खर्च येईल, परंतु वाढलेल्या मागणीमुळे ते फायदेशीर ठरेल. जमीन A मालक जमीन B च्या मालकापेक्षा जास्त नफा कमवतील, कारण त्यांची जमीन अधिक सुपीक आहे. हा जास्तीचा नफा म्हणजे 'खंड'.
   • अन्न मागणी आणखी वाढल्यास, जमीन C चा वापर सुरू होईल. जमीन C मधून उत्पादन घेणे सर्वात जास्त खर्चिक असेल. त्यामुळे जमीन A आणि B चे मालक अनुक्रमे अधिक खंड मिळवतील.
5. निष्कर्ष: रिकार्डोच्या सिद्धांतानुसार, खंड हा जमिनीच्या सुपीकतेतील फरकामुळे निर्माण होतो. चांगल्या प्रतीच्या जमिनीतून मिळणारे अतिरिक्त उत्पादन म्हणजेच खंड होय.

हा सिद्धांत simplification गृहितकांवर आधारित आहे, परंतु तो खंडाच्या मूलभूत संकल्पनेला स्पष्ट करतो.