भारतीय संस्कृती आणि कला या दोहोंमध्ये अध्यात्मिकतेचा प्रभाव दिसतो. भारतीय कला, मग ती चित्रकला असो, शिल्पकला असो, वास्तुकला असो किंवा नृत्य, संगीत यांसारख्या Performing Arts असोत, यांमध्ये आध्यात्मिक विचार आणि भावना व्यक्त होतात.

भारतीय संस्कृती आणि कला या दोहोंमध्ये प्रतीकांचा (Symbols) वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो.

• उदाहरण: कमळ हे पवित्रता आणि ज्ञानाचे प्रतीक मानले जाते.
• उदाहरण: शिवलिंग हे ऊर्जा आणि निर्मितीचे प्रतीक आहे.
• उदाहरण: स्वस्तिक हे शुभ आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे.

या प्रतीकांचा वापर कलेच्या माध्यमातून संस्कृतीमध्ये खोलवर रुजलेल्या मूल्यांना आणि विश्वासांना दर्शवितो.

भारतीय संस्कृतीत निसर्गाला महत्वाचे स्थान आहे. कला आणि संस्कृती या दोहोंमध्ये निसर्गाच्या विविध रूपांचे चित्रण आढळते.

• उदाहरण: पशू, पक्षी, झाडे, नद्या आणि पर्वत यांसारख्या नैसर्गिक घटकांचा कलाविष्कारांमध्ये उपयोग केला जातो.
• उदाहरण: अनेक कला प्रकार निसर्गाच्या विविध रूपांचे प्रदर्शन करतात, जे भारतीय संस्कृतीत निसर्गाला किती महत्त्व आहे हे दर्शवतात.

भारतीय संस्कृती आणि कला या दोहोंमध्ये धार्मिक आणि पौराणिक कथांचे महत्त्वपूर्ण स्थान आहे.

• उदाहरण: रामायण, महाभारत, पुराण आणि इतर धार्मिक ग्रंथांमधील कथा, पात्रे आणि घटना भारतीय कलांमध्ये वारंवार दर्शविले जातात.
• उदाहरण: मंदिरे, चित्रकला आणि शिल्पकला यांमध्ये या कथांचे चित्रण केले जाते, ज्यामुळे धार्मिक आणि सांस्कृतिक मूल्यांचे जतन होते.

भारतीय संस्कृती मानवी मूल्यांना खूप महत्त्व देते. कला मानवी जीवनातील प्रेम, करुणा, त्याग, भक्ती आणि न्याय यांसारख्या मूल्यांना दर्शवते.

• उदाहरण: विविध कला प्रकारातून मानवी भावना आणि नैतिक आदर्श व्यक्त केले जातात, जेणेकरून लोकांना योग्य मार्गदर्श मिळते.

भारतीय संस्कृती आणि कलांमध्ये सातत्य आणि विविधता दोन्ही आढळतात.

• उदाहरण: भारतामध्ये अनेक प्रकारच्या कला आहेत - जसे नृत्य, संगीत, चित्रकला, शिल्पकला, वास्तुकला. प्रत्येक प्रदेशानुसार त्यांची वैशिष्ट्ये बदलतात, परंतु त्या सर्वांमध्ये भारतीय संस्कृतीची मूळ तत्त्वे टिकून राहतात.