प्रावरण हे भूकंप व ज्वालामुखीचे केंद्र का बनले असावे?
- भूगर्भीय हालचाली (Tectonic Movements):
प्रावरण हा पृथ्वीच्या पृष्ठभागाखालील एक जाड थर आहे. या थरात प्रचंड प्रमाणात ऊर्जा असते. पृथ्वीच्या आतमध्ये असलेल्या किरणोत्सर्गी (radioactive) पदार्थांमुळे ही ऊर्जा निर्माण होते. या ऊर्जेमुळे प्रावरणातील शिलारस (magma) सतत फिरत असतो.
प्रावरणातील या हालचालींमुळे भूभागावर दाब येतो. दाब वाढल्यास भूकंपासारख्या घटना घडतात. तसेच, ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून शिलारस बाहेर येतो.
-
शिलारसाची निर्मिती (Magma Formation):
प्रावरणातील काही भाग जास्त तापमानामुळे वितळतो आणि शिलारसात रूपांतरित होतो. हा शिलारस कमी घनतेमुळे वरच्या दिशेने सरकतो.
जेव्हा हा शिलारस पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर येतो, तेव्हा ज्वालामुखीचा उद्रेक होतो.
-
भूखंडांच्या सीमा (Plate Boundaries):
पृथ्वीचा पृष्ठभाग अनेक भूखंडांमध्ये विभागलेला आहे आणि हे भूखंड प्रावरणावर तरंगत आहेत. या भूखंडांच्या सीमांवर सतत हालचाल होत असते.
जेव्हा दोन भूखंड एकमेकांवर आदळतात किंवा एकमेकांपासून दूर जातात, तेव्हा भूकंपाची शक्यता वाढते. तसेच, या हालचालींमुळे ज्वालामुखी निर्माण होऊ शकतात.
- विकिपीडिया (भूकंप): या पृष्ठावर भूकंपाच्या कारणांची माहिती दिली आहे.
- लोकसत्ता (भूकंप नेमका का येतो आणि त्याचे मानवी जीवनावर काय दुष्परिणाम होतात?): भूकंपाच्या कारणांवर माहितीपूर्ण लेख.