उपयोगिता:

• उपयोगिता म्हणजे एखाद्या वस्तूमध्ये किंवा सेवेमध्ये एखाद्या व्यक्तीची गरज भागवण्याची क्षमता असणे.
• अर्थशास्त्रामध्ये, उपयोगिता हा शब्द एखाद्या वस्तू किंवा सेवेच्या वापरामुळे व्यक्तीला मिळणाऱ्या समाधानाची पातळी दर्शवण्यासाठी वापरला जातो.
• ज्या वस्तू किंवा सेवा अधिक उपयुक्त आहेत, त्यांची मागणी जास्त असते.
• उपयोगिता व्यक्तिपरत्वे बदलू शकते, कारण प्रत्येक व्यक्तीच्या गरजा आणि आवडीनिवडी वेगवेगळ्या असतात.

उपयोगितेचे प्रकार:

• रूप उपयोगिता (Form Utility): वस्तूचे स्वरूप बदलून उपयोगिता निर्माण करणे. उदाहरणार्थ, लाकडापासून फर्निचर बनवणे.
• स्थान उपयोगिता (Place Utility): वस्तू एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी हलवून उपयोगिता निर्माण करणे. उदाहरणार्थ, खेड्यातून शहरात भाजीपाला आणणे.
• वेळ उपयोगिता (Time Utility): विशिष्ट वेळी वस्तू उपलब्ध करून उपयोगिता निर्माण करणे. उदाहरणार्थ, परीक्षा काळात स्टेशनरी दुकाने उघडी ठेवणे.
• ज्ञान उपयोगिता (Knowledge Utility): वस्तूची माहिती देऊन उपयोगिता निर्माण करणे. उदाहरणार्थ, एखाद्या उत्पादनाचे प्रात्यक्षिक (demonstration) करणे.
• अधिकार उपयोगिता (Possession Utility): वस्तूची मालकी हस्तांतरित करून उपयोगिता निर्माण करणे. उदाहरणार्थ, वस्तू विकणे किंवा भाड्याने देणे.

उपयोगितेचे महत्त्व:

• उपयोगिता वस्तू आणि सेवांची मागणी निर्धारित करते.
• उत्पादक आणि विक्रेते आपल्या वस्तू व सेवा अधिक उपयुक्त बनवण्याचा प्रयत्न करतात.
• उपयोगिता लोकांना त्यांच्या गरजा पूर्ण करण्यास मदत करते.