जीएसटीमध्ये रिव्हर्स चार्ज (Reverse Charge Mechanism - RCM) म्हणजे वस्तू किंवा सेवांचा पुरवठादार कर भरण्याऐवजी, त्या वस्तू किंवा सेवा घेणाराRecipient कर भरतो.

रिव्हर्स चार्ज कधी लागू होतो?

• ठराविक वस्तू व सेवांच्या बाबतीत: सरकारने काही विशिष्ट वस्तू आणि सेवा अधिसूचित केल्या आहेत, ज्यांच्या खरेदीवर रिव्हर्स चार्ज लागतो.
• नोंदणीकृत नसलेल्या व्यक्तीकडून खरेदी: जेव्हा एखादी नोंदणीकृत व्यक्ती (Registered person) जीएसटीमध्ये नोंदणी न केलेल्या व्यक्तीकडून (Unregistered person) वस्तू किंवा सेवा खरेदी करते, तेव्हा रिव्हर्स चार्ज लागतो.

सोदाहरण स्पष्टीकरण:

उदाहरण १: नोंदणीकृत नसलेल्या व्यक्तीकडून खरेदी

समजा, 'अ' नावाचा एक नोंदणीकृत व्यापारी 'ब' नावाच्या नोंदणीकृत नसलेल्या व्यक्तीकडून रु. ५,०००/- किमतीचे स्टेशनरी साहित्य खरेदी करतो. या स्थितीत, 'अ' या नोंदणीकृत असलेल्या व्यापार्‍याला रिव्हर्स चार्ज अंतर्गत जीएसटी भरावा लागेल.

स्पष्टीकरण:

• ‘अ’ हा नोंदणीकृत व्यापारी आहे.
• ‘ब’ हा नोंदणीकृत नसलेला विक्रेता आहे.
• ‘अ’ ने ‘ब’ कडून स्टेशनरी खरेदी केली आहे.
• या व्यवहारावर ‘अ’ ला रिव्हर्स चार्ज अंतर्गत जीएसटी भरावा लागेल.

उदाहरण २: विशिष्ट सेवा

समजा, एका कंपनीने एका वकिलाची (Advocate) सेवा घेतली, तर कंपनीला रिव्हर्स चार्ज अंतर्गत जीएसटी भरावा लागेल.

स्पष्टीकरण:

• वकिलांनी दिलेली कायदेशीर सल्ला सेवा (Legal service) रिव्हर्स चार्जमध्ये येते.
• त्यामुळे, सेवा घेणारी कंपनी जीएसटी भरण्यासाठी उत्तरदायी असेल.

रिव्हर्स चार्जचे फायदे:

• कर अनुपालन (Tax compliance): यामुळे कर भरणा व्यवस्थित होतो.
• लहान उद्योगांना मदत: नोंदणीकृत नसलेल्या लहान उद्योगांना जीएसटीच्या कटकटीतून आराम मिळतो.

नोंद: रिव्हर्स चार्जमध्ये वेळोवेळी बदल होऊ शकतात, त्यामुळे जीएसटी कायद्यातील नवीनतम बदलांनुसार माहिती घेणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी तुम्ही जीएसटीच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता: GST Official Website