जीएसटी
नाही, आपण सोनं विकताना (वैयक्तिकरित्या) आपल्याला जीएसटी परत मिळत नाही किंवा आपण जीएसटी आकारत नाही.
यामागील कारण खालीलप्रमाणे आहे:
- सोनं खरेदी करताना: जेव्हा आपण सोनं खरेदी करता, तेव्हा दुकानातून (नोंदणीकृत व्यापारी) ते खरेदी करत असल्याने, आपल्याला ३% वस्तू व सेवा कर (GST) भरावा लागतो. हा कर थेट सरकारकडे जातो.
- सोनं विकताना (एका सामान्य व्यक्तीद्वारे): जेव्हा आपण जुनं सोनं सोनाराला विकता, तेव्हा सोनार (जो एक नोंदणीकृत व्यापारी आहे) हे सोनं आपल्याकडून खरेदी करतो. अशा व्यवहारांवर 'रिव्हर्स चार्ज मेकॅनिझम' (Reverse Charge Mechanism - RCM) लागू होतो. याचा अर्थ असा की, सोनं खरेदी करणारा सोनार, आपल्याऐवजी, त्या सोन्यावर लागू होणारा जीएसटी सरकारला भरण्यास जबाबदार असतो. आपल्याला फक्त आपल्या सोन्याची किंमत मिळते. आपल्याला जीएसटी परत मिळत नाही कारण आपण जीएसटी गोळा करत नाही किंवा तो सरकारला भरत नाही.
थोडक्यात सांगायचे तर, आपण ग्राहक म्हणून सोनं विकत घेताना जीएसटी भरता, पण विकताना (जर आपण व्यावसायिक नसून एक सामान्य व्यक्ती असाल) आपल्याला जीएसटी मिळत नाही; तो सोनार आपल्या खरेदीवर सरकारला भरतो.
जीएसटीमध्ये रिव्हर्स चार्ज (Reverse Charge Mechanism - RCM) म्हणजे वस्तू किंवा सेवांचा पुरवठादार कर भरण्याऐवजी, त्या वस्तू किंवा सेवा घेणाराRecipient कर भरतो.
रिव्हर्स चार्ज कधी लागू होतो?
- ठराविक वस्तू व सेवांच्या बाबतीत: सरकारने काही विशिष्ट वस्तू आणि सेवा अधिसूचित केल्या आहेत, ज्यांच्या खरेदीवर रिव्हर्स चार्ज लागतो.
- नोंदणीकृत नसलेल्या व्यक्तीकडून खरेदी: जेव्हा एखादी नोंदणीकृत व्यक्ती (Registered person) जीएसटीमध्ये नोंदणी न केलेल्या व्यक्तीकडून (Unregistered person) वस्तू किंवा सेवा खरेदी करते, तेव्हा रिव्हर्स चार्ज लागतो.
सोदाहरण स्पष्टीकरण:
उदाहरण १: नोंदणीकृत नसलेल्या व्यक्तीकडून खरेदी
समजा, 'अ' नावाचा एक नोंदणीकृत व्यापारी 'ब' नावाच्या नोंदणीकृत नसलेल्या व्यक्तीकडून रु. ५,०००/- किमतीचे स्टेशनरी साहित्य खरेदी करतो. या स्थितीत, 'अ' या नोंदणीकृत असलेल्या व्यापार्‍याला रिव्हर्स चार्ज अंतर्गत जीएसटी भरावा लागेल.
स्पष्टीकरण:
- ‘अ’ हा नोंदणीकृत व्यापारी आहे.
- ‘ब’ हा नोंदणीकृत नसलेला विक्रेता आहे.
- ‘अ’ ने ‘ब’ कडून स्टेशनरी खरेदी केली आहे.
- या व्यवहारावर ‘अ’ ला रिव्हर्स चार्ज अंतर्गत जीएसटी भरावा लागेल.
उदाहरण २: विशिष्ट सेवा
समजा, एका कंपनीने एका वकिलाची (Advocate) सेवा घेतली, तर कंपनीला रिव्हर्स चार्ज अंतर्गत जीएसटी भरावा लागेल.
स्पष्टीकरण:
- वकिलांनी दिलेली कायदेशीर सल्ला सेवा (Legal service) रिव्हर्स चार्जमध्ये येते.
- त्यामुळे, सेवा घेणारी कंपनी जीएसटी भरण्यासाठी उत्तरदायी असेल.
रिव्हर्स चार्जचे फायदे:
- कर अनुपालन (Tax compliance): यामुळे कर भरणा व्यवस्थित होतो.
- लहान उद्योगांना मदत: नोंदणीकृत नसलेल्या लहान उद्योगांना जीएसटीच्या कटकटीतून आराम मिळतो.
नोंद: रिव्हर्स चार्जमध्ये वेळोवेळी बदल होऊ शकतात, त्यामुळे जीएसटी कायद्यातील नवीनतम बदलांनुसार माहिती घेणे आवश्यक आहे.
अधिक माहितीसाठी तुम्ही जीएसटीच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता: GST Official Website