महाराष्ट्र हे भारताच्या पश्चिम भागामध्ये स्थित एक मोठे राज्य आहे. याची भौगोलिक रचना विविधतापूर्ण आहे, ज्यात खालील वैशिष्ट्यांचा समावेश होतो:

1. प्राकृतिक रचना:

• सह्याद्री पर्वत: महाराष्ट्राच्या पश्चिमेकडील बाजूला सह्याद्री पर्वताची रांग आहे, ज्याला पश्चिम घाट असेही म्हणतात. हे पर्वत UNESCO च्या जागतिक वारसा स्थळांमध्ये गणले जातात.

• दख्खनचे पठार: राज्याचा बराचसा भाग दख्खनच्या पठाराने व्यापलेला आहे, जो बेसाल्ट खडकांनी बनलेला आहे.

• नद्या: गोदावरी, कृष्णा, भीमा, तापी आणि नर्मदा या प्रमुख नद्या महाराष्ट्रातून वाहतात, ज्यामुळे राज्याची जमीन सुपीक आहे.

• समुद्रकिनारा: महाराष्ट्राला 720 किलोमीटर लांबीचा समुद्रकिनारा लाभलेला आहे, जो कोकण म्हणून ओळखला जातो.

2. हवामान:

• राज्यात उष्णकटिबंधीय हवामान आढळते.

• उन्हाळा (मार्च ते मे): उष्ण आणि दमट हवामान, सरासरी तापमान 30°C ते 40°C पर्यंत.

• पावसाळा (जून ते सप्टेंबर): नैऋत्य मान्सून वाऱ्यामुळे भरपूर पाऊस.

• हिवाळा (नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी): सुखद आणि थंड हवामान, सरासरी तापमान 12°C ते 25°C पर्यंत.

3. मृदा (Soil):

• राज्यात विविध प्रकारची मृदा आढळते, जसे की काळी मृदा (Black soil), जी कापसाच्या लागवडीसाठी उपयुक्त आहे.

• जांभा मृदा (Laterite soil) कोकण प्रदेशात आढळते.

4. वने आणि वन्यजीव:

• महाराष्ट्रामध्ये विविध प्रकारचे वन आहेत, ज्यात उष्णकटिबंधीय सदाहरित वने, पानझडी वने आणि काटेरी वनांचा समावेश होतो.

• राज्यात वाघ, बिबट्या, अस्वल, हरीण, विविध प्रकारचे पक्षी आणि साप यांसारखे वन्यजीव आढळतात. यासाठी अनेक राष्ट्रीय उद्याने आणि अभयारण्ये आहेत.

5. भौगोलिक विभाग:

• कोकण: हा अरबी समुद्राच्या किनार्‍यापट्टीचा भाग आहे, जो नारळ, सुपारी आणि आंब्याच्या बागांसाठी प्रसिद्ध आहे.

• पश्चिम महाराष्ट्र: हा भाग दख्खनच्या पठाराचा भाग आहे आणि ऊस, द्राक्षे आणि इतर नगदी पिकांसाठी ओळखला जातो.

• विदर्भ: हा राज्याचा पूर्वेकडील भाग आहे, जो कापूस आणि सोयाबीनच्या उत्पादनासाठी महत्त्वाचा आहे.

• मराठवाडा: हा मध्य महाराष्ट्राचा भाग आहे, जो दुष्काळग्रस्त म्हणून ओळखला जातो. ज्वारी आणि बाजरी येथे मुख्यत्वे घेतली जाते.

संदर्भ:

• महाराष्ट्राचे भौगोलिक क्षेत्रफळ (PDF)