द्रविणेत्री: रचना व कार्य (Chloroplast: Structure and Function)

1. प्रस्तावना (Introduction):

• द्रविणेत्री हे वनस्पती पेशींमधील (plant cells) अत्यंत महत्वाचे अंगक आहे.
• हे प्रकाशसंश्लेषण (photosynthesis) क्रियेमध्ये महत्वाची भूमिका बजावते.
• वनस्पतींना स्वतःचा अन्न तयार करण्यासाठी द्रविणेत्री मदत करते.

2. रचना (Structure):

• बाह्य आवरण (Outer membrane): हे द्रविणेत्रीचे बाहेरील आवरण असून ते संरक्षणाचे कार्य करते.
• आंतरिक आवरण (Inner membrane): हे आतील आवरण असून त्याच्या आत स्ट्रोमा (stroma) नावाचा द्रव असतो.
• थायलाकोइड्स (Thylakoids): हे चपट्या पिशव्यांसारखे असतात आणि ग्रॅना (grana) नावाचे गठ्ठे बनवतात.
• ग्रॅना (Grana): हे थायलाकोइड्सचे समूह असून प्रकाशसंश्लेषण क्रियेतील प्रकाश अभिक्रिया (light reactions) इथे होतात.
• स्ट्रोमा (Stroma): हे द्रविणेत्रीतील द्रव असून यात अनेक विकर (enzymes) असतात, जे अंधार अभिक्रिया (dark reactions) पार पाडण्यासाठी मदत करतात.

3. कार्य (Function):

• प्रकाशसंश्लेषण (Photosynthesis):
• सूर्यप्रकाशाच्या मदतीने पाणी आणि कार्बन डायऑक्साईड (carbon dioxide) वापरून अन्न तयार करणे.
• या प्रक्रियेत ऑक्सिजन (oxygen) बाहेर टाकला जातो.
• ऊर्जा निर्मिती (Energy production):
• एटीपी (ATP) आणि एनएडीपीएच (NADPH) सारखी ऊर्जा-समृद्ध रसायने तयार करणे, जी पेशींतील कार्यांसाठी वापरली जातात.
• कार्बन स्थिरीकरण (Carbon fixation):
• कार्बन डायऑक्साईडचे शर्करामध्ये रूपांतर करणे.

4. महत्त्व (Importance):

• द्रविणेत्रीमुळे वनस्पती स्वतःचे अन्न तयार करू शकतात.
• ऑक्सिजन निर्माण करतात, जो सजीवसृष्टीसाठी अत्यंत आवश्यक आहे.
• पर्यावरणाचा समतोल राखण्यास मदत करतात.

5. निष्कर्ष (Conclusion):

• द्रविणेत्री हे वनस्पती जीवनातील एक महत्त्वपूर्ण घटक आहे.
• त्याच्या रचनेमुळे आणि कार्यामुळे वनस्पती जिवंत राहू शकतात आणि पर्यावरणाचे संतुलन राखू शकतात.