रक्त कर्करोग म्हणजे काय? ब्लड कॅन्सर कशामुळे होतो? असे बरेच प्रश्न आपल्याला पडत असतील. आपल्यामध्ये तीन प्रकारच्या पेशी आहेत. लाल प्लेट पेशी, पांढर्‍या प्लेट पेशी आणि प्लेटलेट. रक्त कर्करोग(ब्लड कॅन्सर)मुख्यत: पांढर्‍या प्लेट पेशींमध्ये होतो. एक्यूट म्हणजे खूप लवकर आणि खूप वेगाने होणारा. याचा योग्य वेळेवर उपचार न झाल्यास जीवाला धोका निर्माण होऊ शकतो. क्रोनिक म्हणजे हळूहळू होणारा. त्याचा उपचार देखील शक्य आहे. जाणून घेऊया ब्लड कॅन्सर ची लक्षणे, कारणे आणि त्या संबंधी उपचार

ब्लड कॅन्सर कसा होतो? जर शरीरात बराच काळ संसर्ग(infection) झाले असल्यास, रक्त कर्करोग होण्याची शक्यता वाढते. एखाद्या व्यक्तीच्या शरीरात रोगप्रतिकारक शक्ती (immune system) कमकुवत असल्यास त्याला ब्लड कॅन्सर होऊ शकतो. एचआयव्ही(HIV) आणि एड्स(AIDS) सारखे संक्रमण रोगप्रतिकारक शक्ती कमकुवत करते, आणि त्यानंतर ब्लड कॅन्सर होण्याचा धोका वाढतो. इतर प्रकारच्या कर्करोगाचा उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या रेडिएशन थेरपीच्या उच्च डोसमुळे रक्ताचा कर्करोग(Blood Cancer)होऊ शकतो. ब्लड कॅन्सर कोणालाही होऊ शकतो. आणि ब्लड कॅन्सर हा सर्वात सामान्य कर्करोग आहे. ब्लड कॅन्सर होताच कर्करोगाच्या पेशी शरीरात रक्त न बनवण्यास कारणीभूत असतात. त्यामुळे शरीराला रक्ताची कमतरता भासते. तसेच ल्यूकेमिया हा अस्थिमज्जा(bone marrow), वर हल्ला करतो. आणि रक्त नसल्यामुळे माणसाचा मृत्यू होतो.ब्लड कॅन्सरचे प्रामुख्याने तीन प्रकार आहेत:- ल्युकेमिया ल्युकेमिया म्हणजे रक्ताचा कर्करोग आणि हा अस्थिमज्जा(bone marrow) मध्ये तयार होतो. जेव्हा शरीरात बरीच असामान्य पांढर्‍या रक्त पेशी(white blood cells) तयार होतात. आणि अस्थिमज्जाच्या लाल रक्तपेशी (red blood cells)आणि प्लेटलेट्स(platelets) बनविण्याच्या क्षमतेत हस्तक्षेप करतात तेव्हा हा कर्करोग उद्भवतो.

लिम्फोमा हॉजकिन लिम्फोमा हा रक्त कर्करोग( blood कॅन्सर) आहे.जो लिम्फोसाइट्स नावाच्या पेशींमधून लिम्फॅटिक सिस्टममध्ये विकसित होतो. रीड-स्टर्नबर्ग सेल नावाच्या असामान्य लिम्फोसाइटच्या उपस्थितीमुळे हॉजकिन लिम्फोमाचे वैशिष्ट्य आहे.मल्टीपल मायलोमा मल्टीपल मायलोमा हा रक्ताचा कर्करोग आहे, जो रक्ताच्या प्लाझ्मा पेशींमध्ये सुरू होतो, हाडांच्या मज्जात बनवलेल्या पांढर्‍या रक्त पेशीचा हा एक प्रकार आहे.8

रक्त कर्करोग म्हणजे काय? ब्लड कॅन्सर कशामुळे होतो? असे बरेच प्रश्न आपल्याला पडत असतील. आपल्यामध्ये तीन प्रकारच्या पेशी आहेत. लाल प्लेट पेशी, पांढर्‍या प्लेट पेशी आणि प्लेटलेट. रक्त कर्करोग(ब्लड कॅन्सर)मुख्यत: पांढर्‍या प्लेट पेशींमध्ये होतो. एक्यूट म्हणजे खूप लवकर आणि खूप वेगाने होणारा. याचा योग्य वेळेवर उपचार न झाल्यास जीवाला धोका निर्माण होऊ शकतो. क्रोनिक म्हणजे हळूहळू होणारा. त्याचा उपचार देखील शक्य आहे. जाणून घेऊया ब्लड कॅन्सर ची लक्षणे, कारणे आणि त्या संबंधी उपचार

ब्लड कॅन्सर कसा होतो? जर शरीरात बराच काळ संसर्ग(infection) झाले असल्यास, रक्त कर्करोग होण्याची शक्यता वाढते. एखाद्या व्यक्तीच्या शरीरात रोगप्रतिकारक शक्ती (immune system) कमकुवत असल्यास त्याला ब्लड कॅन्सर होऊ शकतो. एचआयव्ही(HIV) आणि एड्स(AIDS) सारखे संक्रमण रोगप्रतिकारक शक्ती कमकुवत करते, आणि त्यानंतर ब्लड कॅन्सर होण्याचा धोका वाढतो. इतर प्रकारच्या कर्करोगाचा उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या रेडिएशन थेरपीच्या उच्च डोसमुळे रक्ताचा कर्करोग(Blood Cancer)होऊ शकतो. ब्लड कॅन्सर कोणालाही होऊ शकतो. आणि ब्लड कॅन्सर हा सर्वात सामान्य कर्करोग आहे. ब्लड कॅन्सर होताच कर्करोगाच्या पेशी शरीरात रक्त न बनवण्यास कारणीभूत असतात. त्यामुळे शरीराला रक्ताची कमतरता भासते. तसेच ल्यूकेमिया हा अस्थिमज्जा(bone marrow), वर हल्ला करतो. आणि रक्त नसल्यामुळे माणसाचा मृत्यू होतो.ब्लड कॅन्सरचे प्रामुख्याने तीन प्रकार आहेत:- ल्युकेमिया ल्युकेमिया म्हणजे रक्ताचा कर्करोग आणि हा अस्थिमज्जा(bone marrow) मध्ये तयार होतो. जेव्हा शरीरात बरीच असामान्य पांढर्‍या रक्त पेशी(white blood cells) तयार होतात. आणि अस्थिमज्जाच्या लाल रक्तपेशी (red blood cells)आणि प्लेटलेट्स(platelets) बनविण्याच्या क्षमतेत हस्तक्षेप करतात तेव्हा हा कर्करोग उद्भवतो.

लिम्फोमा हॉजकिन लिम्फोमा हा रक्त कर्करोग( blood कॅन्सर) आहे.जो लिम्फोसाइट्स नावाच्या पेशींमधून लिम्फॅटिक सिस्टममध्ये विकसित होतो. रीड-स्टर्नबर्ग सेल नावाच्या असामान्य लिम्फोसाइटच्या उपस्थितीमुळे हॉजकिन लिम्फोमाचे वैशिष्ट्य आहे.मल्टीपल मायलोमा मल्टीपल मायलोमा हा रक्ताचा कर्करोग आहे, जो रक्ताच्या प्लाझ्मा पेशींमध्ये सुरू होतो, हाडांच्या मज्जात बनवलेल्या पांढर्‍या रक्त पेशीचा हा एक प्रकार आहे.

ब्लड कॅन्सर असल्यास खालील लक्षणे/ कारणे आढळून येतात. ताप येणे, थंडी वाजणे. सतत थकवा येणे, अशक्तपणा वाटणे. भूक न लागणे, मळमळ होणे. वजन कमी होणे. रात्री घाम येणे. हाड/सांधेदुखी ओटीपोटात अस्वस्थता डोकेदुखी धाप लागणे. वारंवार संक्रमण होणे खाज सुटणे किंवा त्वचेवर पुरळ उठणे. मान,अंडरआर्म्स किंवा मांडीवरील सूज येणे.ब्लड कॅन्सर बरा होतो का? ब्लड कॅन्सर आणि इतर कॅन्सर मध्ये खूप फरक आहे. जर रक्त कर्करोग(ब्लड कॅन्सर) असेल तर शरीराच्या प्रत्येक पेशीमध्ये रक्त हे असते, त्यामुळे कॅन्सर स्टेजशी त्याचा फारसा संबंध नसतो. फक्त रक्ताचा कर्करोग कसा झाला याचा शोध घ्यावा लागेल. घाबरण्याचे काही कारण नाही, अशी औषधे आता आली आहेत की कोणत्या पेशीने रक्त कर्करोग (Blood Cancer) सुरू केला आहे. हे आपण ओळखू शकू, नंतर औषधाच्या माध्यमातून आपले डॉक्टर त्या पेशीला मारतो. त्यालाच केमोथेरपी असे म्हणतात.ब्लड कॅन्सर बरा होण्यासाठी उपचार औषध थेरपी रक्ताच्या कर्करोगाच्या सुरुवातीच्या काळात औषधांचा वापर केला जातो. त्यावर उपचार करण्याची ही सर्वात सामान्य पद्धत आहे. रूग्णाला काही औषधे दिली जातात, जेणेकरुन ही औषधे कर्करोगाच्या पेशी विकसित होण्यास रोखू शकतील. व ब्लड कॅन्सर चा सहज उपचार करता येतील.रेडिएशन थेरपी रेडिएशन थेरपी ब्लड कॅन्सर चा देखील उपचार करते. परंतु ही थेरपी बहुतेक वेळा अपयशी ठरते. ही थेरपी अयशस्वी असूनही, ते अद्याप डॉक्टरांद्वारे वापरले जाते, कारण ही थेरपी एक प्रभावी प्रक्रिया आहे, जी रक्त कर्करोगाचा उपचार करण्याचा एक चांगला मार्ग आहे.केमोथेरपी रक्ताच्या कर्करोगाचा उपचार करण्यासाठी डॉक्टरांद्वारे केमोथेरपी देखील वापरली जाते. कर्करोगाच्या पेशी कर्करोगाच्या पेशी नष्ट करतात, ज्यामुळे ते शरीराच्या इतर अवयवांवर परिणाम करु शकत नाहीत.मॉनिटरिंग कधीकधी रक्ताचा कर्करोग बरा करण्यासाठीही मॉनिटरींग तंत्राचा वापर केला जातो. या प्रक्रियेमध्ये, शरीराच्या अंतर्गत क्रियांवर लक्ष दिले जाते, त्यानुसार रुग्णावर उपचार केले जाऊ शकतात.स्टेम सेल प्रत्यारोपण रुग्ण बरा ना झाल्यास स्टेम पेशींचे प्रत्यारोपण थेरपी ही सर्वात शेवटची पायरी आहे. यात, स्टेम सेल्स अस्थिमज्जामधून काढले जातात आणि प्रत्यारोपण करतात.एलोजेनिक बोन रुग्णाच्या खराब झालेल्या पेशी दुसर्‍या व्यक्तीच्या निरोगी पेशींमधून प्रत्यारोपण करतो. यासाठी, रुग्णाच्या कुटुंबातील सदस्याची सेल्स घेतल्या जाते जेणेकरुन रुग्णाची सेल्स कुटुंबातील सदस्यांशी जुळेल.कर्करोगाचा वयानुसार काही संबंध नाही कर्करोगाचा वयानुसार काही संबंध नाही, जसे की एक्यूट ल्युकेमिया, हे लहान मुलांमध्ये अधिक सामान्य आहे. हे लहान मुलांमध्ये होते आणि बरे होण्याची ८०-९० टक्के शक्यता असते.म्हणूनच, आत्ता रक्ताच्या कर्करोगापासून घाबरून जाण्याची गरज नाही, फक्त वेळेवर उपचार घ्या आणि स्वतःची काळजी घ्या.

ब्लड कॅन्सर (Blood Cancer), ज्याला ल्युकेमिया (Leukemia) देखील म्हणतात, हा रक्तातील आणि अस्थिमज्जातील (Bone marrow) पेशींचा कर्करोग आहे. अस्थिमज्जा हा आपल्या हाडांच्या आत असलेला मऊ भाग आहे, जिथे रक्त पेशी तयार होतात. ब्लड कॅन्सरमध्ये, असामान्य रक्त पेशी अनियंत्रितपणे वाढतात आणि निरोगी रक्त पेशींना मारतात.

ब्लड कॅन्सरचे प्रकार:

1. ल्युकेमिया (Leukemia): ल्युकेमियामध्ये, असामान्य पांढऱ्या रक्त पेशी (White blood cells) तयार होतात. या पेशी Bone marrow मध्ये जमा होतात आणि निरोगी रक्त पेशींना वाढू देत नाहीत. ल्युकेमियाचे अनेक उपप्रकार आहेत, जे तीव्र (Acute) किंवा जुनाट (Chronic) असू शकतात.
2. लिम्फोमा (Lymphoma): लिम्फोमा हा लिम्फॅटिक प्रणालीचा (Lymphatic system) कर्करोग आहे. लिम्फॅटिक प्रणाली आपल्या शरीरातील रोगप्रतिकारशक्तीचा (Immunity) एक महत्त्वाचा भाग आहे. लिम्फोमामध्ये, लिम्फोसाइट्स (Lymphocytes) नावाच्या पांढऱ्या रक्त पेशी अनियंत्रितपणे वाढतात.
3. मायलोमा (Myeloma): मायलोमा हा प्लाझ्मा पेशींचा (Plasma cells) कर्करोग आहे. प्लाझ्मा पेशी Bone marrow मध्ये आढळतात आणि अँटीबॉडीज (Antibodies) तयार करतात, जे आपल्या शरीराला संसर्गाशी लढायला मदत करतात. मायलोमामध्ये, असामान्य प्लाझ्मा पेशी जमा होतात आणि निरोगी रक्त पेशींना मारतात.

ब्लड कॅन्सरची कारणे:

• अनुवांशिक घटक (Genetic factors)
• रासायनिकExposure (Chemical exposure)
• Radiation exposure
• Human T-cell leukemia/lymphoma virus (HTLV-1) आणि Epstein-Barr virus (EBV) सारखे काही विषाणू (Viruses)

ब्लड कॅन्सरची लक्षणे:

• थकवा (Fatigue)
• वजन कमी होणे (Weight loss)
• सतत येणारा ताप (Persistent fever)
• रात्री घाम येणे (Night sweats)
• हाडे आणि सांधे दुखणे (Bone and joint pain)
• त्वचेवर पुरळ येणे (Skin rashes)
• लिम्फ नोड्समध्ये सूज येणे (Swollen lymph nodes)
• वारंवार संक्रमण होणे (Frequent infections)

ब्लड कॅन्सरचे निदान:

• शारीरिक तपासणी (Physical exam)
• रक्त चाचणी (Blood test)
• Bone marrow biopsy
• इमेजिंग चाचण्या (Imaging tests) जसे की एक्स-रे (X-ray), सीटी स्कॅन (CT scan) आणि एमआरआय (MRI)

ब्लड कॅन्सरचा उपचार:

• केमोथेरपी (Chemotherapy)
• रेडिएशन थेरपी (Radiation therapy)
• स्टेम सेल transplant (Stem cell transplant)
• Targeted therapy
• इम्युनोथेरपी (Immunotherapy)

अधिक माहितीसाठी:

1. Tata Memorial Centre: tmc.gov.in
2. National Cancer Institute: cancer.gov

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की ब्लड कॅन्सरचे निदान आणि उपचार हे डॉक्टरांच्या देखरेखेखालीच केले जावेत.