दारीद्री मोजण्यासाठी अनेक प्रकारचे निर्देशांक वापरले जातात. हे निर्देशांक विविध घटकांवर आधारित असतात आणि त्याद्वारे एखाद्या व्यक्तीची किंवा समुदायाची गरिबीची पातळी दर्शवतात.

दारीद्रीचे काही प्रमुख निर्देशांक:

1. उत्पन्न आधारित निर्देशांक (Income-based measures):

   • दारीद्री रेषा (Poverty Line):

     दारीद्री रेषा हे एक निश्चित उत्पन्न पातळी असते. ज्या व्यक्तींचे उत्पन्न या पातळीपेक्षा कमी असते, त्यांना गरीब मानले जाते.

   • उत्पन्न अंतर (Income Gap):

     गरीब व्यक्तींचे उत्पन्न आणि दारिद्र्य रेषेतील अंतर मोजले जाते.

2. उपभोग आधारित निर्देशांक (Consumption-based measures):

   • उपभोग खर्च (Consumption Expenditure):

     व्यक्तीच्या जीवनावश्यक वस्तू व सेवांवरील खर्चावरून गरिबी ठरवली जाते.

3. बहुआयामी निर्देशांक (Multidimensional Measures):

   • बहुआयामी दारिद्र्य निर्देशांक (Multidimensional Poverty Index - MPI):

     यात शिक्षण, आरोग्य, जीवनस्तर अशा अनेक घटकांचा समावेश असतो. संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रमाद्वारे (UNDP) हा निर्देशांक वापरला जातो.

     स्रोत: UNDP - Multidimensional Poverty

इतर निर्देशांक:

• मानव विकास निर्देशांक (Human Development Index - HDI):

  यात आरोग्य, शिक्षण आणि उत्पन्न यांचा समावेश असतो.

  स्रोत: UNDP - Human Development Index

• सामाजिक समावेश निर्देशांक (Social Inclusion Index):

  सामाजिक समानता आणि वंचितता यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

हे निर्देशांक एकत्रितपणे वापरून दारिद्र्याची अधिक चांगली कल्पना येते.