दारिद्र्य
होय, दारिद्र्य विषयक दृष्टीकोन अन्न, वस्त्र आणि निवारा या मूलभूत गरजांवर लक्ष केंद्रित करतो. हा दृष्टीकोन गरिबीच्या सर्वात मूलभूत स्वरूपावर प्रकाश टाकतो, जिथे व्यक्तींकडे जीवन जगण्यासाठी आवश्यक असलेल्या अत्यावश्यक वस्तूंची कमतरता असते.
अन्न, वस्त्र आणि निवारा या मानवी जीवनावश्यक गरजा आहेत. यापैकी कोणत्याही एका गोष्टीची कमतरता असल्यास, व्यक्तीचे जीवन कठीण होऊ शकते. दारिद्र्य म्हणजे या तीनही गोष्टींची कमतरता असणे.
দারিদ্র্য একটি জটিল সমস্যা এবং এর অনেক দিক রয়েছে। দারিদ্র্য শুধুমাত্র অর্থনৈতিক সমস্যা নয়, এটি সামাজিক সমস্যাও বটে।
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
भारतामध्ये, गरिबी निर्मूलनासाठी काम करणारी नोडल संस्था ग्रामीण विकास मंत्रालय (Ministry of Rural Development) आहे.
हे मंत्रालय ग्रामीण भागातील गरिबी कमी करण्यासाठी विविध योजना आणि कार्यक्रम राबवते. त्यामध्ये:
- महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA): ग्रामीण भागातील लोकांना रोजगाराची हमी देते.
- दीनदयाल अंत्योदय योजना- राष्ट्रीय ग्रामीण उपजीविका अभियान (DAY-NRLM): स्वयं-रोजगार आणि कौशल्य विकासाला प्रोत्साहन देते.
- प्रधानमंत्री आवास योजना- ग्रामीण (PMAY-G): ग्रामीण भागातील गरीब लोकांसाठी घरे बांधण्यास मदत करते.
दरिद्री या शब्दाचा अर्थ गरीब किंवा निर्धन असा होतो. ज्या व्यक्तीकडे पुरेसे पैसे किंवा आवश्यक गरजा पूर्ण करण्यासाठी संसाधने नाहीत, त्याला दरिद्री म्हटले जाते.
दरिद्री या शब्दाचा अर्थ गरीब किंवा निर्धन असा होतो. ज्या व्यक्तीकडे पुरेसे पैसे किंवा इतर आवश्यक गोष्टी नाहीत, त्याला दरिद्री म्हटले जाते.
दरिद्रता म्हणजे गरीबीची अवस्था. ह्या अवस्थेत लोकांना मूलभूत गरजा जसे अन्न, वस्त्र आणि निवारा मिळवणेही कठीण होते.
दरिद्रता अनेक कारणांमुळे येऊ शकते, जसे:
- बेरोजगारी
- शिक्षणाचा अभाव
- आजारपण
- नैसर्गिक आपत्ती
गरीबी कमी करण्यासाठी शिक्षण, रोजगार आणि सामाजिक सुरक्षा योजना महत्त्वाच्या आहेत.
दारिद्र्य: संकल्पना आणि उदाहरण
दारिद्र्य म्हणजेdefined as एखाद्या व्यक्तीला किंवा कुटुंबाला त्यांच्या मूलभूत गरजा पूर्ण करण्यासाठी पुरेसे आर्थिक उत्पन्न नसणे. या गरजांमध्ये अन्न, वस्त्र, निवारा, शिक्षण आणि आरोग्य यांचा समावेश होतो. दारिद्र्यामुळे व्यक्तीला सन्मानाने जगणे कठीण होते आणि त्यांच्या विकासाच्या संधी कमी होतात.
दारिद्र्याचे प्रकार:
- निरपेक्ष दारिद्र्य (Absolute Poverty): यामध्ये व्यक्तीला जीवन जगण्यासाठी आवश्यक असणाऱ्या किमान गरजा पूर्ण करता येत नाहीत. उदाहरणार्थ, पुरेसे अन्न न मिळणे, बेघर असणे.
- सापेक्ष दारिद्र्य (Relative Poverty): यामध्ये व्यक्ती समाजाच्या सरासरी जीवनमानापेक्षा कमी दर्जाचे जीवन जगते. उदाहरणार्थ, एखाद्या विकसित देशात काही लोकांकडे साधे घर किंवा वाहनसुद्धा नसते.
उदाहरण:
एका कुटुंबाला पुरेसे अन्न मिळत नाही. त्यांच्याकडे राहण्यासाठी सुरक्षित घर नाही, मुलांना शाळेत पाठवण्यासाठी पैसे नाहीत, आणि आजारी पडल्यास उपचारासाठी दवाखान्यात जाण्याची सोय नाही. अशा परिस्थितीत ते कुटुंब निरपेक्ष दारिद्र्यात जीवन जगत आहे, असे म्हणता येईल.
संदर्भ:
- जागतिक बँक: Poverty Overview
- संयुक्त राष्ट्र: Poverty Eradication
शिक्षणाचा अभाव:
- शिक्षणाच्या अभावामुळे लोकांना चांगले वेतन मिळवणारी नोकरी मिळणे कठीण होते.
- शिक्षित लोक अधिक जागरूक असतात आणि त्यांना सरकारी योजनांची माहिती असते, त्यामुळे ते दारिद्र्यातून बाहेर पडू शकतात.
- शिक्षणाच्या कमतरतेमुळे लोक पारंपरिक व्यवसायात अडकून राहतात, ज्यामुळे त्यांची आर्थिक प्रगती होत नाही.
या व्यतिरिक्त, गरिबीची इतर कारणे:
- लोकसंख्या वाढ: लोकसंख्या वाढीमुळे नैसर्गिक संसाधनांवर ताण येतो आणि गरिबी वाढते.
- बेरोजगारी: बेरोजगारी हे देखील गरिबीचे एक मोठे कारण आहे.
- सामाजिक असमानता: जाती आणि लिंग आधारित भेदभाव गरीब लोकांना संधींपासून वंचित ठेवतो.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता: