पावसाचे पर्जन्यमान मोजण्यासाठी पर्जन्यमापक (Rain Gauge) नावाचे उपकरण वापरले जाते. हे उपकरण एका विशिष्ट क्षेत्रफळाच्या भांड्यात पडलेल्या पावसाचे पाणी मोजते आणि त्या आधारावर पर्जन्याचे प्रमाण ठरवते.

पर्जन्यमान मोजण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे असते:

1. पर्जन्यमापक: हे एक दंडगोलाकार भांडे असते, ज्यामध्ये ठराविक आकाराचे तोंड असते. पावसाचे पाणी थेट या भांड्यात जमा होते.
2. पाणी मोजणे: ठराविक वेळेनंतर (उदा. दररोज सकाळी), जमा झालेले पाणी मोजले जाते. यासाठी एक मापन नळी (measuring cylinder) वापरली जाते, ज्यावर मिलीमीटरमध्ये (mm) खुणा असतात.
3. नोंद: मोजलेले पाणी मिलीमीटरमध्ये नोंदवले जाते. ही नोंद त्या दिवसाचे पर्जन्यमान दर्शवते. उदाहरणार्थ, जर 10 mm पाणी जमा झाले, तर त्या दिवसाचे पर्जन्यमान 10 mm मानले जाते.

पर्जन्याचे प्रमाण मोजताना काही गोष्टी लक्षात घेणे आवश्यक आहे:

• पर्जन्यमापक उघड्या जागी ठेवावा, जेथे आसपास झाडे किंवा इमारती नसाव्यात, ज्यामुळे पावसाच्या पाण्यात अडथळा येणार नाही.
• पाणी साठवण्यासाठी वापरले जाणारे भांडे गळके नसावे.
• नियमितपणे पर्जन्याची नोंद घ्यावी.

या साध्या पद्धतीने पावसाचे पर्जन्यमान मोजले जाते.