छत्रपती शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक ६ जून १६७४ रोजी रायगडावर झाला. हा दिवस मराठा साम्राज्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा होता, कारण या दिवसापासून मराठा साम्राज्य एका सार्वभौम आणि स्वतंत्र राज्याच्या रूपात ओळखले जाऊ लागले.

राज्याभिषेकाची पूर्वतयारी:

• शिवाजी महाराजांनी राज्याभिषेकासाठी रायगडाची निवड केली. रायगडाला राजधानी बनवून त्याची डागडुजी करण्यात आली.
• देशभरातून विद्वान ब्राह्मण आणि मान्यवरांना निमंत्रण पाठवण्यात आले.
• राज्याभिषेकासाठी आवश्यक असणारी सामग्री जमवण्यात आली.

राज्याभिषेकाचा विधी:

1. राज्याभिषेकाच्या दिवशी सकाळी महाराजांनी विविध धार्मिक विधी केले.
2. अभिषेकासाठी विविध नद्यांमधील पवित्र जल आणले गेले.
3. आठ प्रधान (अष्टप्रधान मंडळ) आणि इतर मान्यवरांच्या उपस्थितीत महाराजांना सिंहासनावर बसवण्यात आले.
4. गागाभट्ट नावाच्या काशीच्या प्रसिद्ध ब्राह्मणाने मंत्रोच्चार करत महाराजांना अभिषेक केला.
5. महाराजांनी 'छत्रपती' ही पदवी धारण केली, आणि मराठा साम्राज्य स्वतंत्र घोषित केले.

राज्याभिषेकानंतर:

• राज्याभिषेकानंतर महाराजांनी नवीन नाणी जारी केली, ज्यात 'शिवराई' हे तांब्याचे नाणे आणि 'होन' हे सोन्याचे नाणे होते.
• त्यांनी नवीन शक सुरू केले, ज्याला 'राज्याभिषेक शक' म्हटले जाते.

या राज्याभिषेकाने शिवाजी महाराजांना एक सार्वभौम राजा म्हणून मान्यता मिळाली आणि मराठा साम्राज्याची स्थापना झाली.

अधिक माहितीसाठी काही संदर्भ:

• लोकसत्ता लेख: छत्रपती शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक दिन