गैर-सरकारी संघटना ( एनजीओ ) एक शब्द आहे ज्यास कोणत्याही सरकारी सहभाग किंवा प्रतिनिधित्व न केलेल्या नैसर्गिक किंवा कायदेशीर व्यक्तींनी तयार केलेल्या व्यवस्थित संघटित स्वयंसेवी संस्थांच्या संदर्भात मोठ्या प्रमाणात स्वीकारले गेले आहे. अशा प्रकरणांमध्ये ज्या एनजीओ पूर्णपणे किंवा अंशतः सरकारद्वारे निधी ठेवतात, एनजीओ आपली गैर-अधिकृत स्थिती कायम ठेवते आणि शासकीय प्रतिनिधींना संघटनेत सदस्यत्वापासून वंचित ठेवते. आंतर -सरकारी शब्दाच्या उलट, "गैर-सरकारी संस्था" हे सामान्य वापराचे शब्द आहे परंतु कायदेशीर व्याख्या नाही. बर्याच न्यायाधिकारक्षेत्रात, या प्रकारची संस्था "नागरी संस्था" म्हणून परिभाषित केल्या जातात किंवा अन्य नावांद्वारे संदर्भित असतात.

असा अंदाज आहे की आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सक्रिय एनजीओची संख्या 40,000 आहे. [1] राष्ट्रीय संख्या आणखी जास्त आहे: रशियात277,000 स्वयंसेवी संस्था आहेत. [2] भारतातील 1 दशलक्षांपेक्षा अधिक नॉन-सरकारी संस्था आहेत असा अंदाज आहे. [3]

वित्त प्रणालीसंपादित करा

मोठ्या स्वयंसेवी संस्थेच्या वार्षिक अंदाजपत्रक शेकडो किंवा लाखो डॉलर्स असू शकतात. उदाहरणार्थ, 1 999 मध्ये अमेरिकन असोसिएशन ऑफ सेवानिवृत्त व्यक्तींचे (एएआरपी) 540 मिलियन अमेरिकी डॉलरपेक्षा जास्त होते. [16] बर्याच स्वयंसेवी संस्थांनी अशा मोठ्या अर्थसंकल्पासाठी अर्थसंकल्प वित्तपुरवठ्यासाठी महत्त्वपूर्ण प्रयत्न केले पाहिजेत एनजीओच्या वित्तपुरवठामध्ये सदस्यत्व शुल्क, माल आणि सेवांची विक्री, आंतरराष्ट्रीय संस्था किंवा राष्ट्रीय सरकारकडून मदत आणि खाजगी देणग्या यामध्ये सहभाग आहे . अनेक युरोपियन युनियन संस्था ईयू-अनुदान एनजीओला अर्थ प्रदान करतात.

जरी 'एनजीओ' हा शब्द सरकारकडून स्वातंत्र्य दर्शवितो, परंतु बहुतेक स्वयंसेवी संस्था त्यांच्या वित्तपुरवठ्यांसाठी सरकारांवर खूप अवलंबून आहेत. [10] 1 99 8 मध्ये, स्त्री-मदत संघटनेच्या ऑक्सफॅमचीअमेरिकेच्या 16.2 कोटी डॉलरच्या उत्पन्नापैकी एक चतुर्थांश भाग ब्रिटिश सरकार आणि युरोपियन युनियनने दान केला होता. ख्रिश्चन रिलिफ अँड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशनच्या ' वर्ल्ड व्हिजन ' ने 1 99 8 मध्ये अमेरिकन सरकारकडून $ 55 दशलक्ष अमेरिकन डॉलर्स गोळा केले. नोबेल पारितोषिक विजेता मेडडिन्स ब्रीद फ्रंटियररेझ(एमएसएफ) अमेरिकेमध्ये डॉक्टर्स विन्ड बॉर्डर्स म्हणून ओळखला जातो, तर त्यातील 46 टक्के उत्पन्न सरकारी स्रोतांकडून प्राप्त होते. [17]