विदर्भ हा महाराष्ट्र राज्याचा एक भाग आहे आणि येथे अनेक आदिवासी समुदाय राहतात. त्यापैकी काही प्रमुख समुदाय खालीलप्रमाणे आहेत:

• गोंड: हा विदर्भातील सर्वात मोठा आदिवासी समुदाय आहे. गोंड लोक प्रामुख्याने चंद्रपूर, गडचिरोली, गोंदिया, भंडारा आणि यवतमाळ जिल्ह्यांमध्ये आढळतात.
• कोलाम: कोलाम हे प्रामुख्याने यवतमाळ जिल्ह्यातील आदिवासी आहेत. तेथील डोंगराळ भागांमध्ये त्यांची वस्ती आहे.
• प्रधान: हे गोंडांच्या उपसमूहांपैकी एक आहेत आणि ते गोंडांच्या बरोबरीनेच विदर्भात आढळतात.
• कोरकू: कोरकू समुदाय हा विदर्भाच्या मेळघाट परिसरात (अमरावती जिल्हा) आढळतो.
• हलबा: हलबा समुदाय विदर्भाच्या काही भागांमध्ये विखुरलेला आहे.

विदर्भातील आदिवासी समुदायांचे समाज जीवन त्यांच्या पारंपरिक रीतीरिवाजांवर, संस्कृतीवर आणि भौगोलिक परिस्थितीवर आधारित आहे. त्यांच्या समाज जीवनातील काही महत्त्वाचे घटक:

• भाषा आणि संस्कृती: प्रत्येक आदिवासी समुदायाची स्वतःची भाषा आणि सांस्कृतिक ओळख आहे. गोंडी, कोलामी, कोरकू, आणि हलबी या त्यांच्या प्रमुख भाषा आहेत. ते पारंपरिक नृत्य, संगीत आणि कला यांचा वापर करतात.
• Reeti Rivaj (रीती रिवाज): आदिवासी समुदाय त्यांच्या पारंपरिक रीतीरिवाजांना आणि परंपरांना खूप महत्त्व देतात. त्यांच्या विवाह पद्धती, धार्मिक विधी आणि उत्सव वैशिष्ट्यपूर्ण असतात.
• अर्थव्यवस्था: बहुतेक आदिवासी समुदाय शेती, वनोपज गोळा करणे आणि पारंपरिक हस्तकला यांवर अवलंबून असतात. ते बांबू आणि लाकडापासून विविध वस्तू बनवतात, ज्या स्थानिक बाजारात विकल्या जातात.
• शिक्षण आणि विकास: अलीकडच्या काळात, शिक्षण आणि विकासाच्या संधींमुळे आदिवासी समुदायांमध्ये बदल होत आहेत. सरकार आणि स्वयंसेवी संस्था त्यांच्या शिक्षणासाठी आणि विकासासाठी विविध कार्यक्रम राबवत आहेत.
• सामाजिक रचना: आदिवासी समाजाची रचना विशिष्ट नियमांनुसार असते. त्यांच्या जमातींमध्ये सामाजिक समानता आणि एकजूट टिकून राहते.

विदर्भातील आदिवासी समुदाय त्यांच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारसा आणि पारंपरिक जीवनशैलीसाठी ओळखला जातो. त्यांच्या समस्यांवर लक्ष देऊन त्यांच्या विकासासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.