समाज

भारतीय संविधानानुसार, अनुसूचित जाती (Scheduled Castes) मध्ये त्या जाती आणि जमातींचा समावेश होतो ज्यांना राष्ट्रपतींनी अधिसूचित केले आहे. राष्ट्रपती, राज्यपालांशी विचारविमर्श करून, कोणत्या जातींना अनुसूचित जातीमध्ये समाविष्ट करायचे हे ठरवतात.

critérios ( निकष ):

1. सामाजिक मागासलेपण
2. शैक्षणिक मागासलेपण
3. आर्थिक मागासलेपण

महाराष्ट्रातील काही प्रमुख अनुसूचित जाती:

• महार
• मांग
• चांभार
• ढोर
• भंगी

टीप: अनुसूचित जातींची यादी राज्य सरकारनुसार बदलू शकते.

अधिक माहितीसाठी, आपण महाराष्ट्र सरकारच्या सामाजिक न्याय विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: सामाजिक न्याय विभाग, महाराष्ट्र शासन

संयुक्त कुटुंब म्हणजे अनेक पिढ्यांचे सदस्य एकत्र राहणारे कुटुंब. ह्या कुटुंबात आजी-आजोबा, त्यांचे मुलगे, सुना आणि नातवंडे एकाच घरात किंवा वाड्यात एकत्रितपणे निवास करतात. साधारणपणे, संयुक्त कुटुंबात तीन किंवा अधिक पिढ्या एकत्र नांदतात आणि ते एकमेकांना आर्थिक, सामाजिक आणि भावनिक आधार देतात.

संयुक्त कुटुंबाचे फायदे:

1. आर्थिक सुरक्षा: संयुक्त कुटुंबात अनेक सदस्य काम करत असल्यामुळे आर्थिक भार कमी होतो. ज्यामुळे कुटुंबाला आर्थिक सुरक्षा मिळते.
2. सामाजिक आधार: कुटुंबातील सदस्यांना एकमेकांचा भावनिक आणि सामाजिक आधार मिळतो. अडचणीच्या काळात किंवा आनंदाच्या क्षणी सगळे एकत्र असल्यामुळे दिलासा मिळतो.
3. मुलांवर चांगले संस्कार: कुटुंबातील वडीलधाऱ्या लोकांच्या मार्गदर्शनामुळे मुलांवर चांगले संस्कार होतात. त्यांना योग्य मार्गदर्शन मिळतं आणि कुटुंबिक मूल्यांची जाणीव होते.
4. कामांची विभागणी: घरातील कामांची विभागणी व्यवस्थित होते. त्यामुळे प्रत्येक सदस्यावर कामाचा ताण कमी येतो आणि वेळेची बचत होते.

संयुक्त कुटुंब म्हणजे काय:

संयुक्त कुटुंबाचे फायदे:

• आर्थिक सुरक्षा: कुटुंबातील सदस्य एकत्रितपणे काम करतात त्यामुळे आर्थिक अडचणींना सामोरे जाण्याची क्षमता वाढते.
• सामाजिक सुरक्षा: कुटुंबातील सदस्यांना एकमेकांचे भावनिक आणि सामाजिक सहाय्य मिळते.
• मुलांचे संगोपन: कुटुंबातील वयस्क सदस्य मुलांचे संगोपन करतात, ज्यामुळे मुलांवर चांगले संस्कार होतात.
• कामाची विभागणी: घरातील कामे विभागून केल्याने कोणा एका व्यक्तीवर कामाचा जास्त भार पडत नाही.
• समस्यांचे निराकरण: कुटुंबातील सदस्य मिळून समस्यांवर तोडगा काढतात, ज्यामुळे समस्या लवकर सुटतात.

अधिक माहितीसाठी आपण हे पाहू शकता: कल्चरल इंडिया वेबसाईट

एकत्र कुटुंब पद्धतीची काही वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

• मोठा आकार: एकत्र कुटुंब पद्धतीत अनेक सदस्य एकाच घरात राहतात, ज्यात आजी-आजोबा, त्यांचे मुलगे, सुना आणि नातवंडे यांचा समावेश असतो.
• Ortak मालमत्ता: कुटुंबातील सदस्यांची मालमत्ता Ortak असते. कुटूंबातील प्रत्येक सदस्य Ortak मालमत्तेचा उपभोग घेतो.
• Ortak रसोई: संपूर्ण कुटुंबासाठी एकच रसोई असते, जिथे सर्वांसाठी जेवण तयार केले जाते.
• कर्ता: कुटुंबातील सर्वात वयस्कर पुरुष सदस्य कर्ता असतो आणि तो कुटुंबाचे निर्णय घेतो.
• सामूहिक जबाबदारी: कुटुंबातील प्रत्येक सदस्य Ortak जबाबदारी घेतो आणि एकमेकांना मदत करतो.
• सामाजिक सुरक्षा: एकत्र कुटुंब पद्धतीत वृद्ध आणि दुर्बळ सदस्यांना सामाजिक सुरक्षा मिळते.
• संस्कृतीचे जतन: एकत्र कुटुंब पद्धतीमुळे संस्कृती आणि परंपरा जतन करण्यास मदत होते.

हे काही प्रमुख वैशिष्ट्ये आहेत जी एकत्र कुटुंब पद्धतीला विशेष बनवतात.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकवर भेट देऊ शकता:

• विकिपीडिया

विवाहासाठी आवश्यक असलेले काही गुणधर्म खालीलप्रमाणे:

• समजूतदारपणा: पती-पत्नीमध्ये एकमेकांना समजून घेण्याची क्षमता असावी.
• प्रेम आणि आपुलकी: दोघांमध्ये प्रेम, आपुलकी आणि आदर असणे आवश्यक आहे.
• विश्वास: एकमेकांवर विश्वास असणे हा सुखी वैवाहिक जीवनाचा आधार आहे.
• संवाद: दोघांमध्ये कोणताही विषय बोलण्याची आणि संवाद साधण्याची तयारी असावी.
• समर्पण: वैवाहिक जीवनात त्याग आणि समर्पण करण्याची तयारी असावी.
• जबाबदारी: दोघांनाही आपल्या जबाबदाऱ्यांची जाणीव असावी.
• मानसिक जुळणारे: दोघांची विचारसरणी, आवड आणि उद्दिष्ट्ये जुळणारी असावी.
• आर्थिक स्थिरता: दोघांनीही आर्थिकदृष्ट्या स्थिर असणे आवश्यक आहे.
• कुटुंबाचा आदर: दोघांनीही एकमेकांच्या कुटुंबाचा आदर करणे आवश्यक आहे.
• Compromise करण्याची तयारी: दोघांमध्ये एकमेकांसाठी काही गोष्टींमध्ये बदल करण्याची तयारी असावी.

हे काही महत्त्वाचे गुणधर्म आहेत जे विवाहासाठी आवश्यक आहेत. याव्यतिरिक्त, परिस्थितीनुसार आणखी काही गुणधर्म महत्त्वाचे ठरू शकतात.

आदिवासी प्रश्न सोडवण्यासाठी प्रशासनाने अनेक उपाययोजना करायला हव्यात. त्यापैकी काही महत्त्वाच्या उपाययोजना खालीलप्रमाणे:

1. शिक्षण:

   आदिवासी मुलांसाठी दर्जेदार शिक्षणाची सोय उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे. त्यांच्या भाषेत शिक्षण, शिष्यवृत्ती योजना, वसतिगृहांची सोय, आणि शिक्षकांसाठी विशेष प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करणे आवश्यक आहे.

2. आरोग्य:

   आदिवासी भागांमध्ये आरोग्य सेवा सुधारणे आवश्यक आहे. दवाखाने, आरोग्य केंद्रे, मोबाईल हेल्थ युनिट्स, आणि प्रशिक्षित आरोग्य कर्मचारी उपलब्ध करणे आवश्यक आहे. कुपोषण, बालमृत्यू, आणि मातामृत्यू कमी करण्यासाठी विशेष कार्यक्रम राबवणे आवश्यक आहे.

3. रोजगार:

   आदिवासी लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे. स्वयंरोजगार योजना, कौशल्य विकास कार्यक्रम, आणि वनोपज आधारित उद्योगांना प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे.

4. जमीन आणि वन अधिकार:

   आदिवासी लोकांच्या जमिनी आणि वन अधिकार सुरक्षित करणे आवश्यक आहे. वन हक्क कायद्याची प्रभावी अंमलबजावणी करणे, जमिनीच्या नोंदी अद्ययावत करणे, आणि विस्थापित झालेल्या लोकांना योग्य पुनर्वसन देणे आवश्यक आहे.

5. पायाभूत सुविधा:

   आदिवासी भागांमध्ये रस्ते, पाणी, वीज, आणि दूरसंचार यांसारख्या पायाभूत सुविधांचा विकास करणे आवश्यक आहे.

6. शासन आणि प्रशासन:

   आदिवासी लोकांच्या समस्या सोडवण्यासाठी प्रशासनाने अधिक संवेदनशील आणि उत्तरदायी असणे आवश्यक आहे. पंचायत राज संस्थांना अधिक अधिकार देणे, भ्रष्टाचार कमी करणे, आणि आदिवासी लोकांचा प्रशासनात सहभाग वाढवणे आवश्यक आहे.

7. सामाजिक न्याय:

   आदिवासी लोकांवरील अन्याय आणि अत्याचार कमी करणे आवश्यक आहे. जातीय भेदभाव आणि सामाजिक असमानता दूर करण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.

या उपायांमुळे आदिवासी लोकांचे जीवनमान सुधारण्यास मदत होईल आणि ते समाजाच्या मुख्य प्रवाहात सामील होऊ शकतील.