भाषा
मराठी भाषा
विस्तारित नाव
भाषिक उपयोजन
भाषेचे उपयोजन कसे केले जाते, सांगा आणि विविध जीवनक्षेत्रातील तिच्या उपयोजनाचे स्वरूप लिहा?
2 उत्तरे
2
answers
भाषेचे उपयोजन कसे केले जाते, सांगा आणि विविध जीवनक्षेत्रातील तिच्या उपयोजनाचे स्वरूप लिहा?
13
Answer link
मानववंशविज्ञान समाजभाषाविज्ञान आणि मनोभाषाविज्ञानाच्या अभ्यासातून जे निष्कर्ष निघतात त्यांचे उपयोजन करणारे शास्त्र म्हणजे उपयोजित भाषाशास्त्र होय. भाषाभ्यासाचे संशोधनातून जे निष्कर्ष निघतात त्याचे उपयोजन कसे केले पाहिजे. उपयोजन करतांना त्याची कार्यपद्धती कशी असली पाहिजे त्याचा विचार भाषाशास्त्रात होत असतो. उदा. शालेय महाविद्यालयीन शिक्षण कोणत्या भाषेत द्यावे. शासकीय व्यवहाराची भाषा कोणती असावी. संगणकाच्या शिक्षणात माध्यम म्हणून कोणती भाषा वापरली पाहिजे. अशी सर्व प्रश्नोत्तरे ही उपयोजित भाषाविज्ञानाच्या संबंधी वापरली जातात. भाषेचा अभ्यास करतांना लहान मुले बोलतात ती प्रथम भाषा, त्यानंतरची जराशी प्रगत द्वितीय भाषा त्यापुढे तृतीय भाषा अशी वर्गवारी भाषाभ्यास करतांना केली जाते. अशी भाषा शिकतांना भाषेची सामाजिक पार्श्वभूमी, भाषा बोलणा-यांचे वय, भाषा शिकण्याचा हेतू , भाषेचे व्याकरण, नियम, भाषेच्या होणाऱ्या चुका वगैरेंचा विचार उपयोजित भाषाशास्त्रात केला जातो.स्थळ,वळ व काळानुरुप भाषेत जो बदल घडवुन येणारा भाषा बदलाचा अभ्यास केला जातो.
वरील व्याख्येनुसार भाषा ही संकेतव्यवस्था असते, असे आपण पाहिले. याचा अर्थ आशय व्यक्त करण्यासाठी भाषेमध्ये काही ठराविक खुणा वापरल्या जातात.जेव्हा भाषावैज्ञानिकांनी मानवी भाषांचा विचार केला, तेव्हा त्यांना या खुणा प्रामुख्याने ध्वनिरचनांच्या स्वरूपात आढळल्या. सुट्या ध्वनींच्या माध्यमातून नव्हे तर त्यांच्या रचना करूनच अर्थ व्यक्त होत असतो. त्याचे कारण असे की माणूस व्यावहारिकदृष्ट्या वेगळे ओळखू येणारे किती ध्वनी उपयोगात आणू शकतो, याला मर्यादा आहेत. त्याला व्यक्त करायचे असणारे अर्थ मात्र अमर्याद आहेत. त्यामुळे मोजक्या ध्वनींच्या अनेक रचना करण्याचे तंत्र मानवी भाषेने विकसित केले असे म्हणता येईल.
वरील व्याख्येनुसार भाषा ही संकेतव्यवस्था असते, असे आपण पाहिले. याचा अर्थ आशय व्यक्त करण्यासाठी भाषेमध्ये काही ठराविक खुणा वापरल्या जातात.जेव्हा भाषावैज्ञानिकांनी मानवी भाषांचा विचार केला, तेव्हा त्यांना या खुणा प्रामुख्याने ध्वनिरचनांच्या स्वरूपात आढळल्या. सुट्या ध्वनींच्या माध्यमातून नव्हे तर त्यांच्या रचना करूनच अर्थ व्यक्त होत असतो. त्याचे कारण असे की माणूस व्यावहारिकदृष्ट्या वेगळे ओळखू येणारे किती ध्वनी उपयोगात आणू शकतो, याला मर्यादा आहेत. त्याला व्यक्त करायचे असणारे अर्थ मात्र अमर्याद आहेत. त्यामुळे मोजक्या ध्वनींच्या अनेक रचना करण्याचे तंत्र मानवी भाषेने विकसित केले असे म्हणता येईल.
0
Answer link
भाषेचा उपयोग अनेक प्रकारे केला जातो. काही प्रमुख उपयोग खालीलप्रमाणे:
- संप्रेषण (Communication): भाषा हे संप्रेषणाचे महत्त्वाचे साधन आहे. आपण बोलून, लिहून किंवा हावभावांच्या माध्यमातून आपले विचार आणि भावना व्यक्त करतो.
- ज्ञान प्राप्ती: भाषा आपल्याला ज्ञान प्राप्त करण्यास मदत करते. पुस्तके वाचून, व्याख्याने ऐकून किंवा इतरांशी बोलून आपण नवीन गोष्टी शिकतो.
- विचार करणे: भाषा आपल्याला विचार करण्यास मदत करते. आपण शब्दांच्या माध्यमातून कल्पना निर्माण करतो आणि समस्यांचे निराकरण करतो.
- सामाजिक संबंध: भाषा आपल्याला सामाजिक संबंध स्थापित करण्यास मदत करते. आपण इतरांशी बोलून मैत्री करतो आणि संबंध वाढवतो.
- सांस्कृतिक ओळख: भाषा आपली सांस्कृतिक ओळख दर्शवते. भाषेमुळे आपल्याला आपल्या परंपरा आणि इतिहासाची माहिती मिळते.
विविध जीवनक्षेत्रांतील भाषेचे उपयोजन:
- शिक्षण: शिक्षण क्षेत्रात भाषा अत्यंत महत्त्वाची आहे. विद्यार्थ्यांना ज्ञान देण्यासाठी आणि त्यांच्याशी संवाद साधण्यासाठी भाषेचा उपयोग होतो. पाठ्यपुस्तके, शिक्षक आणि विद्यार्थी यांच्यातील संवाद भाषेमुळेच शक्य होतो.
- नोकरी/व्यवसाय: व्यवसाय आणि नोकरीमध्ये भाषेचा उपयोग अनेक प्रकारे होतो. कार्यालयातील कामकाज, पत्रव्यवहार, जाहिरात, आणि ग्राहकांशी संवाद साधण्यासाठी भाषेची आवश्यकता असते.
- राजकारण: राजकारणी लोक भाषणे आणि चर्चांद्वारे लोकांशी संवाद साधतात. निवडणुकीत लोकांना आकर्षित करण्यासाठी भाषेचा प्रभावीपणे वापर केला जातो.
- न्यायव्यवस्था: न्यायव्यवस्थेत भाषा अतिशय महत्त्वाची भूमिका बजावते. वकील आणि न्यायाधीश युक्तिवाद आणि कायद्याचे स्पष्टीकरण देण्यासाठी भाषेचा उपयोग करतात.
- कला आणि साहित्य: साहित्य, संगीत, चित्रकला, आणि नाटक यांसारख्या कला प्रकारात भाषा अभिव्यक्तीचे महत्त्वाचे साधन आहे. लेखक, कवी, आणि कलाकार आपल्या भावना आणि कल्पना व्यक्त करण्यासाठी भाषेचा वापर करतात.
- तंत्रज्ञान: आजकाल तंत्रज्ञानात भाषेचा वापर मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे. संगणक आणि मोबाईल ॲप्समध्ये वापरकर्त्यांना सूचना देण्यासाठी आणि त्यांच्याशी संवाद साधण्यासाठी भाषेचा उपयोग होतो.
- दैनंदिन जीवन: दैनंदिन जीवनात आपण एकमेकांशी बोलण्यासाठी, खरेदी करण्यासाठी, आणि माहिती मिळवण्यासाठी भाषेचा उपयोग करतो.
याव्यतिरिक्त, भाषा आपल्या जीवनातील प्रत्येक क्षेत्रात महत्त्वाची भूमिका बजावते.