नैसर्गिक प्रक्रिया
0
Answer link
खारे वारे (Land Breeze) आणि मतलई वारे (Sea Breeze)
खारे वारे आणि मतलई वारे हे जमिनीच्या आणि समुद्राच्या तापमानातील फरकामुळे तयार होणारे स्थानिक वारे आहेत. ते खालीलप्रमाणे:
1. मतलई वारे (Sea Breeze):
दिवसा जमीन समुद्रापेक्षा लवकर तापते. त्यामुळे जमिनीवरील हवा लवकर तापून हलकी होते आणि वर जाते. यामुळे जमिनीवर कमी दाबाचा पट्टा निर्माण होतो. समुद्रावरील हवा তুলনামূলক थंड असल्याने तेथील उच्च दाबाच्या पट्ट्यातील हवा जमिनीच्या दिशेने वाहू लागते. ह्याला मतलई वारे म्हणतात.
हे वारे थंड आणि आल्हाददायक असतात.
आकृती: मतलई वारे
2. खारे वारे (Land Breeze):
रात्री जमीन समुद्रापेक्षा लवकर थंड होते. त्यामुळे जमिनीवरील हवा थंड होऊन जड होते,Resulting in उच्च दाब निर्माण होतो. समुद्रावरील हवा তুলনামূলক गरम असल्याने तेथे कमी दाबाचा पट्टा तयार होतो. त्यामुळे रात्री जमिनीवरून समुद्राकडे वारे वाहतात, ज्याला खारे वारे म्हणतात.
हे वारे दिवसाच्या तुलनेत थंड नसतात.
आकृती: खारे वारे
हे वारे ساحلی भागातील हवामानावर परिणाम करतात.
0
Answer link
पाल खाली न पडण्याची काही कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
- पायांची रचना: पालीच्या पायांमध्येmicroscopic hairs (सूक्ष्म केस) असतात. हे केस पृष्ठभागावरील लहान indentations मध्ये अडकतात, ज्यामुळे पाल grip (पकड) बनवते.
स्रोत: Science Focus
- Van der Waals force (व्हॅन डर वाल्स फोर्स): पालीच्या पायांच्याmicroscopic hairs आणि पृष्ठभागाच्या दरम्यान Van der Waals force नावाचे intermolecular force (आण्विक बल) तयार होते. हे बल खूप लहान असले तरी, एकत्रितपणे ते पालीला पृष्ठभागावर चिकटून राहण्यास मदत करते.
स्रोत: UC Berkeley News
- ओलावा: पालीच्या पायांमध्ये ओलावा (moisture) असल्याने त्यांना पृष्ठभागावर चांगली पकड मिळते.
- वजन: पालीचे वजन खूप कमी असते, त्यामुळे तिला पृष्ठभागावर चिकटून राहण्यासाठी जास्त प्रयास करावे लागत नाही.
2
Answer link
उन्हाळ्यात पिवळे पडून सुकून गेलेले गवत पावसाळ्यात परत हिरवे कसे होते?
उन्हाळ्यात गवत पिवळे पडून सुकून जाते कारण ते पुरेसे पाणी मिळवत नाही. पावसाळ्यात, हवेतील आर्द्रता वाढते आणि गवताला पुरेसे पाणी मिळते. यामुळे गवत परत हिरवे होऊ शकते.
गवतामध्ये एक प्रकारचा रंगद्रव्य असतो जो त्याला हिरवी रंग देतो. या रंगद्रव्यला क्लोरोफिल म्हणतात. क्लोरोफिल सूर्यप्रकाशाच्या ऊर्जेचा वापर करून कार्बन डायऑक्साइड आणि पाणी एकत्र करून साखर आणि ऑक्सिजन तयार करते. या प्रक्रियेला प्रकाशसंश्लेषण म्हणतात.
उन्हाळ्यात, हवा खूप कोरडी असते आणि गवताला पुरेसे पाणी मिळत नाही. यामुळे प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रिया थांबते आणि गवत पिवळे पडून सुकून जाते.
पावसाळ्यात, हवेतील आर्द्रता वाढते आणि गवताला पुरेसे पाणी मिळते. यामुळे प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रिया सुरू होते आणि गवत परत हिरवे होऊ शकते.
याव्यतिरिक्त, पावसाळ्यात गवताची मुळे अधिक मजबूत होतात. यामुळे गवताला पाणी शोषून घेणे सोपे होते. यामुळेही गवत परत हिरवे होऊ शकते.
11
Answer link
👇👇 नक्की वाचा..
नद्यांच्या पाण्यात क्षार अत्यल्प असतात. म्हणून अशा पाण्याला "गोडेपाणी" म्हटले जाते. याउलट समुद्राच्या पाण्यात क्षारांचे प्रमाण खूपच असल्याने त्याला "खारेपाणी" म्हटले जाते. पृथ्वीचा 2 तृतीयांश भाग पाण्याने व्यापला आहे. यामध्ये गोड्या पाण्याचे प्रमाण अत्यल्प आहे. त्यामुळे नद्यांचे पाणी समुद्राला मिळूनही त्याच्या खारटपणात बदल होत नाही. नद्यांचे पाणी सतत समुद्राच्या पाण्यात मिसळत असले तरी समुद्राच्या पाण्याची वाफ सतत मोठ्या प्रमाणात होत असते.....
नद्यांच्या पाण्यात क्षार अत्यल्प असतात. म्हणून अशा पाण्याला "गोडेपाणी" म्हटले जाते. याउलट समुद्राच्या पाण्यात क्षारांचे प्रमाण खूपच असल्याने त्याला "खारेपाणी" म्हटले जाते. पृथ्वीचा 2 तृतीयांश भाग पाण्याने व्यापला आहे. यामध्ये गोड्या पाण्याचे प्रमाण अत्यल्प आहे. त्यामुळे नद्यांचे पाणी समुद्राला मिळूनही त्याच्या खारटपणात बदल होत नाही. नद्यांचे पाणी सतत समुद्राच्या पाण्यात मिसळत असले तरी समुद्राच्या पाण्याची वाफ सतत मोठ्या प्रमाणात होत असते.....
7
Answer link
जीवावरणातील ऑक्सिजनाचे अभिसरण व त्याचा पुनरोपयोग म्हणजे ऑक्सिजन चक्र होय. या चक्रात जैव व अजैव असे दोन्ही घटक समाविष्ट असतात. वातावरणात ऑक्सिजनाची सातत्याने निर्मिती होत असते. तसेच त्याचा सातत्याने वापरही होत असतो. ऑक्सिजन अतिशय क्रियाशील असून इतर अनेक मूलद्रव्यांशी व संयुगांशी त्याचा संयोग होतो. रेणवीय ऑक्सिजन (O2), पाणी (H2O), कार्बन डाय-ऑक्साइड (CO2) व असेंद्रिय संयुगे अशा स्वरूपात ऑक्सिजन असल्याने जीवावरणातील ऑक्सिजन चक्र गुंतागुंतीचे असते. वातावरणातील ऑक्सिजनाचे प्रमाण सु. २१ % आहे.
स्थलवासी व जलवासी वनस्पतींकडून होणार्‍या प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेतून, तसेच ज्वालामुखी उद्रेकातून वातावरणाला ऑक्सिजनाचा पुरवठा होतो. तसेच अतिनील किरणांमुळे घडणार्‍या वातावरणातील प्रकाशीय अपघटन क्रियेमुळे ऑक्सिजन तयार होतो. सजीवांच्या श्वसनक्रिया, सेंद्रिय पदार्थांचे अपघटन, खनिजांचे ऑक्सिडीभवन, जीवाश्म इंधनांचे ज्वलन इत्यादींसाठी वातावरणातील ऑक्सिजन वापरला जातो. अशा प्रकारे पृथ्वीवर ऑक्सिजन चक्र सातत्याने चालू असते.
हिरव्या वनस्पती प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेत कार्बन डाय-ऑक्साइडाचे शोषण करून ऑक्सिजन मुक्त करतात. वातावरणात बहुतांश ऑक्सिजन या प्रक्रियेतूनच निर्माण होतो. वातावरणात संचित झालेल्या ऑक्सिजनाचा वापर वनस्पती व प्राण्यांकडून श्वसनासाठी, तसेच जीवाश्म इंधनांच्या ज्वलन प्रक्रियेसाठी होत राहून, त्यातून एक अपशिष्ट म्हणून कार्बन डाय-ऑक्साइड वायू बाहेर पडतो. या कार्बन डाय-ऑक्साइडाचे पुन्हा वनस्पतींकडून शोषण झाल्यानंतर प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेतून ऑक्सिजन बाहेर सोडला जातो व तो वातावरणात संचित होतो. या चक्रामुळे वातावरणातील ऑक्सिजनाचे प्रमाण कायम राखले जाते.
बहुसंख्य सूक्ष्मजीव श्वसनासाठी ऑक्सिजनाचा वापर करतात. अशा सूक्ष्मजीवांना ऑक्सिजीव म्हणतात. ज्या सूक्ष्मजीवांना ऑक्सिजनाची आवश्यकता नसते, त्यांना विनॉक्सिजीव म्हणतात. श्वसन प्रक्रियेत हवेतील ऑक्सिजनाच्या साहाय्याने कार्बोहायड्रेटाचे ऑक्सिडीभवन होऊन उर्जा मुक्त होते. त्याचबरोबर कार्बन डाय-ऑक्साइड हा वायू उप-उत्पादन म्हणून बाहेर पडतो. कर्बोदके, प्रथिने व मेद यांच्या निर्मितीसाठी ऑक्सिजन महत्त्वाचा असतो. विविध रासायनिक विक्रियांमध्येही ऑक्सिजनाचा वापर केला जातो. ओझोनाची (O3) निर्मिती वातावरणीय क्रिया-प्रक्रियांद्वारे ऑक्सिजनापासूनच होत असते.
औद्योगिक क्रांतीनंतर ऑक्सिजनाचा वापर सतत वाढत आहे. निसर्गत:च वनस्पतींमुळे वातावरणातील ऑक्सिजनाची पातळी कायम राखली जात असते; तथापि पृथ्वीवरील वनस्पतींच्या आच्छादनात घट होत आहे, तर औद्योगिक विस्तार अधिक होत आहे. त्यामुळे ऑक्सिजनाची पुन:निर्मिती व त्याच्या वापराचे प्रमाण यांत असंतुलन होत आहे. वातावरणातील ऑक्सिजनाचे प्रमाण कमी होणे हे मानवाच्या व एकूणच सजीवांच्या दृष्टीने एक गंभीर समस्या आहे.
धन्यवाद
स्थलवासी व जलवासी वनस्पतींकडून होणार्‍या प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेतून, तसेच ज्वालामुखी उद्रेकातून वातावरणाला ऑक्सिजनाचा पुरवठा होतो. तसेच अतिनील किरणांमुळे घडणार्‍या वातावरणातील प्रकाशीय अपघटन क्रियेमुळे ऑक्सिजन तयार होतो. सजीवांच्या श्वसनक्रिया, सेंद्रिय पदार्थांचे अपघटन, खनिजांचे ऑक्सिडीभवन, जीवाश्म इंधनांचे ज्वलन इत्यादींसाठी वातावरणातील ऑक्सिजन वापरला जातो. अशा प्रकारे पृथ्वीवर ऑक्सिजन चक्र सातत्याने चालू असते.
हिरव्या वनस्पती प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेत कार्बन डाय-ऑक्साइडाचे शोषण करून ऑक्सिजन मुक्त करतात. वातावरणात बहुतांश ऑक्सिजन या प्रक्रियेतूनच निर्माण होतो. वातावरणात संचित झालेल्या ऑक्सिजनाचा वापर वनस्पती व प्राण्यांकडून श्वसनासाठी, तसेच जीवाश्म इंधनांच्या ज्वलन प्रक्रियेसाठी होत राहून, त्यातून एक अपशिष्ट म्हणून कार्बन डाय-ऑक्साइड वायू बाहेर पडतो. या कार्बन डाय-ऑक्साइडाचे पुन्हा वनस्पतींकडून शोषण झाल्यानंतर प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेतून ऑक्सिजन बाहेर सोडला जातो व तो वातावरणात संचित होतो. या चक्रामुळे वातावरणातील ऑक्सिजनाचे प्रमाण कायम राखले जाते.
बहुसंख्य सूक्ष्मजीव श्वसनासाठी ऑक्सिजनाचा वापर करतात. अशा सूक्ष्मजीवांना ऑक्सिजीव म्हणतात. ज्या सूक्ष्मजीवांना ऑक्सिजनाची आवश्यकता नसते, त्यांना विनॉक्सिजीव म्हणतात. श्वसन प्रक्रियेत हवेतील ऑक्सिजनाच्या साहाय्याने कार्बोहायड्रेटाचे ऑक्सिडीभवन होऊन उर्जा मुक्त होते. त्याचबरोबर कार्बन डाय-ऑक्साइड हा वायू उप-उत्पादन म्हणून बाहेर पडतो. कर्बोदके, प्रथिने व मेद यांच्या निर्मितीसाठी ऑक्सिजन महत्त्वाचा असतो. विविध रासायनिक विक्रियांमध्येही ऑक्सिजनाचा वापर केला जातो. ओझोनाची (O3) निर्मिती वातावरणीय क्रिया-प्रक्रियांद्वारे ऑक्सिजनापासूनच होत असते.
औद्योगिक क्रांतीनंतर ऑक्सिजनाचा वापर सतत वाढत आहे. निसर्गत:च वनस्पतींमुळे वातावरणातील ऑक्सिजनाची पातळी कायम राखली जात असते; तथापि पृथ्वीवरील वनस्पतींच्या आच्छादनात घट होत आहे, तर औद्योगिक विस्तार अधिक होत आहे. त्यामुळे ऑक्सिजनाची पुन:निर्मिती व त्याच्या वापराचे प्रमाण यांत असंतुलन होत आहे. वातावरणातील ऑक्सिजनाचे प्रमाण कमी होणे हे मानवाच्या व एकूणच सजीवांच्या दृष्टीने एक गंभीर समस्या आहे.
धन्यवाद
1
Answer link
समुद्रातील पाणी हे खारे असते. सूर्यप्रकाशाच्या तापमानामुळे पाण्याचे वाफेमध्ये रूपांतर होते व वाऱ्यासोबत मिसळून जाते. ते वारे खारे होते, त्यामुळे त्यांना खारे वारे म्हणतात.