Topic icon

राजकीय संकल्पना

0

जनसदस्यपण (Public membership) म्हणजे काय?

जनसदस्यपण म्हणजे एखाद्या संस्थेमध्ये, संघटनेमध्ये किंवा समुदायामध्ये लोकांना सदस्य म्हणून सहभागी होण्याची संधी मिळणे.

याचा अर्थ:

  • सहभाग: लोकांना संस्थेच्या कार्यात सक्रियपणे सहभागी होता येते.
  • मतदान: सदस्यांना संस्थेच्या निवडणुकीत मतदान करण्याचा हक्क मिळतो.
  • प्रतिनिधित्व: सदस्य संस्थेच्या निर्णय प्रक्रियेत भाग घेऊ शकतात.
  • जबाबदारी: सदस्यांवर संस्थेच्या नियमांनुसार वागण्याची जबाबदारी असते.

जनसदस्यपणाचे फायदे:

  • संस्थेच्या ध्येयांना पाठिंबा देणे.
  • आपल्या समुदायासाठी योगदान देणे.
  • नवीन कौशल्ये शिकणे.
  • इतर लोकांशी संपर्क साधणे.

जनसदस्यपण लोकशाही आणि सहभागाला प्रोत्साहन देते.

उत्तर लिहिले · 24/3/2025
कर्म · 2640
1
गटनेता म्हणजे काय?
लोकसभेच्या किंवा विधानसभेच्या निवडणूका पार पडला नंतर, विविध पक्षांचे खासदार किंवा आमदार निवडून येतात.

अशावेळेस पक्षाच्या निवडून आलेल्या खासदारांची कींवा आमदारांची भूमिका ही एकच असावी, त्यामुळे निवडून आलेले सदस्य हे एकमताने आपला नेता निवडतात व त्याला निर्णय घेण्याचे पूर्ण अधिकार देतात.

गटनेत्याने घेतलेले सर्व निर्णय हे पक्षाचे किंवा पक्ष हिताचे असल्याने, एखादा सदस्य विरोधात गेल्यास, गटनेता, त्या सदस्याच्या निलंबनाची शिफारस अध्यक्ष यांना करून , त्या सदस्यास पक्ष।तुन निलंबीत करण्यात येते.
यामुळे गटनेत्याला अनन्य साधारण महत्व आहे.


पक्षप्रदोत म्हणजे काय?

"प्रतोद" म्हणजे "व्हीप (whip)". पक्षप्रतोद म्हणजे (लोकसभा, राज्यसभा, विधानसभा किंवा विधानपरिषदमध्ये पक्षश्रेष्ठींनी नेमलेला) पक्षप्रमुख, जो पक्षाने ठरवलेल्या शिस्त आणि डावपेचाबरहुकूम चालतो व आपल्या पक्षाच्या सभासदांवर लक्ष ठेवून असतो. महत्वाच्या मुद्द्यांवर मतदान होणार असेल तर तो 'व्हीप' बजावतो. 'व्हीप' म्हणजे सभासदांनी सभागृहात हजर राहण्याची आणि एखाद्या मुद्द्याच्या बाजूने किंवा विरुद्ध मतदान करण्याची आज्ञा.
उत्तर लिहिले · 6/11/2020
कर्म · 0
0

निवडलेले सदस्य आणि नामनिर्देशित सदस्य यांच्यातील फरक खालीलप्रमाणे आहे:


निवडलेले सदस्य:
  • निवडलेले सदस्य निवडणुकीद्वारे निवडले जातात.
  • ठराविक मतदारसंघ असतो.
  • हे सदस्य लोकांचे प्रतिनिधित्व करतात.
  • उदाहरण: आमदार, खासदार

नामनिर्देशित सदस्य:
  • नामनिर्देशित सदस्य निवडणुकीद्वारे निवडले जात नाहीत, तर त्यांची नियुक्ती केली जाते.
  • त्यांना कोणताही मतदारसंघ नसतो.
  • हे सदस्य विशिष्ट क्षेत्रातील तज्ञ असतात आणि त्यांचे ज्ञान व अनुभव यांचा उपयोग प्रशासनासाठी करतात.
  • उदाहरण: राज्यसभेवर राष्ट्रपतींद्वारे नामनिर्देशित सदस्य.
उत्तर लिहिले · 21/3/2025
कर्म · 2640
4
प्रजासत्ताक अथवा गणराज्य (इंग्लिश: Republic) हे अशा प्रकारचे सरकार आहे ज्यामध्ये देश हा जनतेचा सार्वजनिक मामला मानला जातो. कोणा एका व्यक्ती किंवा गटाचा देशावर हक्क नसतो. प्रजासत्ताकामधील राष्ट्रप्रमुख, विविध पदाधिकारी व प्रशासक सार्वत्रिक निवडणुकीद्वारेनेमले जातात. थोडक्यात ज्या देशाचा राष्ट्रप्रमुख एखादा राजा, सम्राट, सुलतान नाही तो देश प्रजासत्ताक स्वरूपाचा आहे.

प्रजासत्ताक हा शब्द प्रामुख्याने सार्वभौम देशांसाठी वापरला जात असला तरीही अनेक देशांचे उपविभाग देखील प्रजासत्ताक असू शकतात. उदा: भूतपूर्व  युक्रेनियन सोव्हियेत साम्यवादी गणराज्य.

उत्तर लिहिले · 25/8/2018
कर्म · 5400
0

संघराज्य (Federation) आणि राज्यांचा संघ (Union of States) या दोन संकल्पनांमध्ये काय फरक आहे, हे खालीलप्रमाणे स्पष्ट केले आहे:

  1. संघराज्य (Federation):

    • संघराज्य हे एक असे राष्ट्र आहे, जेथे अनेक राज्ये किंवा प्रांत एकत्र येऊन एक नवीन राष्ट्र तयार करतात.
    • यामध्ये, घटक राज्यांमध्ये सत्ता विभागणीचे करार झालेले असतात आणि त्यानुसार केंद्र सरकार व राज्य सरकार आपापले अधिकार वापरतात.
    • संघराज्यात, घटक राज्यांना स्वतःची वेगळी ओळख आणि अधिकार असतात.
    • उदाहरण: अमेरिका, स्वित्झर्लंड, ऑस्ट्रेलिया.
  2. राज्यांचा संघ (Union of States):

    • राज्यांचा संघ म्हणजे असा देश, ज्यात विविध राज्ये एकत्र येऊन एक राष्ट्र बनवतात, परंतु राज्यांना संघ सोडण्याचा अधिकार नाही.
    • भारतीय संविधानात 'भारत हा राज्यांचा संघ असेल' असे म्हटले आहे. याचा अर्थ असा आहे की, कोणतेही राज्य स्वतःहून वेगळे होऊन स्वतंत्र देश बनू शकत नाही.
    • राज्यांच्या संघांमध्ये, केंद्र सरकारला जास्त अधिकार असतात आणि ते राज्यांवर अधिक नियंत्रण ठेवू शकते.
    • उदाहरण: भारत.

फरक:

  • संघराज्यात राज्ये स्वतःच्या इच्छेने सामील होतात आणि त्यांना काही प्रमाणात स्वायत्तता असते, तर राज्यांच्या संघात राज्यांना फुटून निघण्याचा अधिकार नाही.
  • संघराज्यात केंद्र आणि राज्य सरकारांमध्ये अधिकार विभागणी स्पष्ट असते, तर राज्यांच्या संघात केंद्र सरकार अधिक শক্তিশালী असू शकते.

अधिक माहितीसाठी:

  • तुम्ही या विषयावर अधिक माहिती दृष्टी IAS किंवा Adda247 वर मिळवू शकता.
उत्तर लिहिले · 19/3/2025
कर्म · 2640
0
sure, here's the answer to your question:

संघराज्य (Federation):

  • संघराज्य हे एक असे शासनModifying system आहे, ज्यात दोन स्तरांवर सरकार असते. एक केंद्र सरकार आणि दुसरे राज्य सरकार.
  • प्रत्येक सरकारला आपापल्या अधिकारक्षेत्रात स्वतंत्रपणे कायदे करण्याचा आणि अंमलबजावणी करण्याचा अधिकार असतो.
  • उदाहरणार्थ, अमेरिका, भारत, ऑस्ट्रेलिया हे देश संघराज्य आहेत.

राज्यांचा संघ (Union of States):

  • राज्यांचा संघ म्हणजे असा देश, जो अनेक राज्यांनी मिळून बनलेला असतो, परंतु राज्यांना संघातून बाहेर पडण्याचा अधिकार नाही.
  • भारताला 'राज्यांचा संघ' म्हटले जाते, कारण भारतीय राज्ये कराराद्वारे एकत्र आलेली नाहीत आणि त्यांना स्वतःहून वेगळे होण्याचा अधिकार नाही.

फरक:

  • संघराज्यात राज्ये स्वतःच्या इच्छेने एकत्र येतात आणि त्यांना काही प्रमाणात स्वायत्तता असते, तर राज्यांच्या संघात राज्यांना वेगळे होण्याची परवानगी नसते.
  • संघराज्यात केंद्र आणि राज्य सरकारमध्ये अधिकार विभागणी स्पष्टपणे केलेली असते.

अधिक माहितीसाठी:

उत्तर लिहिले · 18/3/2025
कर्म · 2640
या प्रश्नाचे उत्तर अद्याप लिहिलेले नाही