प्रकल्प व्यवस्थापन
0
Answer link
होय, कोणताही प्रकल्प यशस्वीपणे राबवण्यासाठी विविध क्रमांची आवश्यकता असते. हे क्रम प्रकल्पाच्या व्यवस्थापनात (Project Management) मदत करतात आणि काम व्यवस्थित पार पाडले जाते.
उदाहरणार्थ, खालील क्रम महत्त्वाचे आहेत:
- प्रकल्पाची सुरुवात (Project Initiation):
- प्रकल्पाची योजना (Project Planning):
- प्रकल्पाची अंमलबजावणी (Project Execution):
- प्रकल्पाचे नियंत्रण आणि परीक्षण (Project Monitoring and Control):
- प्रकल्पाचा समारोप (Project Closure):
यामध्ये प्रकल्पाचा उद्देश काय आहे, तो का करायचा आहे आणि त्याचे अपेक्षित परिणाम काय असतील हे ठरवले जाते.
या टप्प्यात प्रकल्प कसा पूर्ण करायचा, त्यासाठी किती वेळ लागेल, किती खर्च येईल आणि कोणती संसाधने (resources) लागतील याची योजना तयार केली जाते.
योजनेनुसार काम सुरू करणे, टीम सदस्यांना कामे वाटून देणे आणि कामावर लक्ष ठेवणे हे यामध्ये समाविष्ट आहे.
काम वेळेवर आणि योजनेनुसार होत आहे की नाही हे पाहणे, अडचणी शोधणे आणि त्या दूर करणे.
प्रकल्प पूर्ण झाल्यावर त्याचे मूल्यांकन करणे, अहवाल तयार करणे आणि आवश्यक कागदपत्रे जमा करणे.
1
Answer link
प्रकल्प म्हणजे काय ?
विद्यार्थ्याने शालेय विषयांच्या अभ्यासक्रमाशी संबंधित असणारा एक विषय निवडून पुढील उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी आपले वय, आकलनशक्ती, स्वतःभोवतालचा परिसर व त्यात सहज उपलब्ध असणारे प्रकल्प साहित्य यांचा विचार करून केलेला उपक्रम म्हणजे प्रकल्प होय.
प्रकल्पाची उद्दिष्टे
1. स्वयंअध्ययनाची सवय लावणे.
2. स्वकुवतीनुसार अध्ययनाची संधी मिळवणे.
3. स्वतःमध्ये उपजतच असणा-या निरीक्षण, निवेदन, संकलन, सादरीकरण आदी क्षमतांचा विकास घडवणे.
4. तर्कसंगत विचार करून अनुमान मांडणे.
5. कल्पकता, सृजनशीलता, संग्रहवृत्ती, श्रमप्रतिष्ठा, स्वयंशिस्त, चिकाटी, सौंदर्यदृष्टी, वक्तशीरपणा, नीटनेटकेपणा, संघभावना इत्यादी गुणांचा विकास घडवणे.
6. आत्मविश्वास प्राप्त करणे.
7. या व्यतिरिक्त निवडलेल्या विषयाची खास वैशिष्ट्ये अभ्यासणे. उदा.- भाषा विषय – उच्चतम शुद्धता, पाठांतर क्षमता, विचार मांडण्याची क्षमता इत्यादी.
प्रकल्पकार्य लेखन कसे कराल?प्रकल्पकार्य करणे जितके महत्त्वाचे आहे, तितकेच केलेल्या प्रकल्पकार्याचे सुयोग्य प्रकारे लेखन करणेही महत्त्वाचे आहे, कारण निवेदन, सादरीकरण आदी क्षमतांचा विकास घडवणे आणि तर्कसंगत विचार करून अनुमान मांडणे ही प्रकल्पाची उद्दिष्टे तुमच्या प्रकल्पकार्य लेखनातून मूर्त स्वरूप घेणार आहेत. प्रकल्पकार्य लेखन कसे करावे, याचे मुद्देसूद मार्गदर्शन पुढे दिलेले आहे –
( विद्यार्थ्यांसाठी )
1. प्रकल्पाचे नाव (विषयासह) – निवडलेल्या अभ्यासक्रमातील विषयाचे नाव प्रथम लिहा. नंतर त्या विषयातील निवड केलेल्या प्रकल्पाचे नाव लिहा.
2. प्रकल्पाचा प्रकार – निवड केलेला प्रकल्प पुढीलपैकी कोणत्या प्रकारचा आहे, त्याचा उल्लेख करा – सर्वेक्षणात्मक प्रकल्प, संग्रहात्मक प्रकल्प, संकलनात्मक प्रकल्प, रचनात्मक प्रकल्प, तक्त्यांच्या निर्मितीचा प्रकल्प, प्रतिकृती निर्मितीचा प्रकल्प.
3. प्रकल्पाची उद्दिष्टे – निवड केलेल्या प्रकल्पाची सुयोग्य उद्दिष्टे लिहा.
4. प्रकल्पाचे साहित्य – विषयासंबंधित पाठ्यपुस्तक, लेखनसाहित्य, उपयुक्त साधने यांचा उल्लेख करा.
5. प्रकल्पाची कार्यपद्धती – प्रकल्प साकारत असताना करण्यात येणा-या कृतींचा उल्लेख क्रमवार पद्धतीने करा.
6. प्रकल्पाचे निवेदन – यामध्ये निवड केलेल्या प्रकल्प करण्यामागचा हेतू अधिक स्पष्ट करून मांडा.
7. प्रकल्पाचे सादरीकरण – संकलित केलेल्या माहितीची योग्य प्रकारे मांडणी करा. संकलन करतेवेळी आलेल्या विशेष अनुभवांची नोंद करा. तसेच त्यावेळी मिळालेल्या सहकार्याचा, मदतकार्याचाही उल्लेख करा. घेतलेल्या संदर्भसाहित्याची नोंद करा.
8. आकृत्या व चित्रांकनासाठी – येथे प्रकल्पाशी संबंधित चित्रे, आकृत्या, नकाशे चिकटवा आणि योग्य प्रकारे सुशोभन करा.
( शिक्षकांसाठी )
9. प्रकल्पपुर्तीसाठी वेळोवेळी केलेल्या विशेष बाबींची नोंद – यामध्ये निवड केलेल्या प्रकल्पाबाबतीतील वैशिष्ट्यपूर्ण बाबींची नोंद करा.
10. मूल्यमापन – यामध्ये केलेल्या प्रकल्पाची कोणकोणती उद्दिष्टे साध्य झाली? कोणते ज्ञान प्राप्त झाले? प्रकल्पासंबंधीचे स्वतःचे मत किंवा अभिप्राय लिहा. तसेच प्रकल्प पर्ण करताना मिळालेल्या स्वानंदाचा उल्लेख एक-दोन वाक्यांत करा. शालेय प्रकल्पांसाठी यादी 1. माहिती संकलन –
थोर संत, थोर समाजसुधारक, थोर राष्ट्रपुरूष, थोर शास्त्रज्ञ, थोर खेळाडू, थोर समाजसेवक, थोर समाजसेविका इत्यादी.
2. संग्रह –
म्हणीसंग्रह, वाक्प्रचार संग्रह, अभंगसंग्रह, श्लोक संग्रह, सुविचार संग्रह, कवितासंग्रह, भावगीत संग्रह, पोवाडा संग्रह, समरगीत संग्रह, देशभक्तीपर गीत संग्रह, पशु-पक्षी यांच्या चित्रांचा संग्रह, शंख-शिंपले संग्रह, तिकिटे संग्रह, जुनी नाणी संग्रह इत्यादी.
3. प्रदर्शन –
चित्रकलाकृती प्रदर्शन, ग्रंथ प्रदर्शन, पुस्तके प्रदर्शन, विज्ञानप्रकल्प प्रदर्शन, विविध प्रकारच्या खेळण्यांचे प्रदर्शन इत्यादी.
4. तक्ते
शालेय शैक्षणिक विषयातील विविध घटकांचे तक्ते इत्यादी.5. आदर्श
आदर्श बालक-बालिका, आदर्श विद्यार्थी-विद्यार्थिनी, आदर्श शिक्षक-शिक्षिका, आदर्श शाळा, आदर्श समाजसेवक-समाजसेविका, आदर्श महिला, आदर्श गाव, आदर्श शहर, आदर्श राष्ट्र इत्यादी.
0
Answer link
प्रकल्पाचा आढावा कधी घ्यावा?
प्रकल्पाचा आढावा (Project Review) घेण्यासाठी काही विशिष्ट वेळा आणि टप्पे महत्त्वाचे असतात. ते खालीलप्रमाणे:
- प्रकल्पाची सुरुवात: प्रकल्प सुरू करण्यापूर्वी आढावा घेतल्यास उद्दिष्ट्ये आणि योजना स्पष्ट होतात.
- नियोजन टप्पा: योजनेच्या सुरुवातीला आढावा घेतल्यास संसाधनांचे योग्य वाटप करता येते.
- महत्वाचे टप्पे: प्रत्येक महत्त्वाचा टप्पा पूर्ण झाल्यावर आढावा घ्यावा. यामुळे काम वेळेवर पूर्ण होते.
- ठराविक अंतर: नियमित अंतराने आढावा घ्यावा, ज्यामुळे प्रगतीचा मागोवा ठेवता येतो.
- अडचणीच्या वेळी: जेव्हा काही समस्या येतात, तेव्हा आढावा घेणे आवश्यक आहे.
- अंतिम टप्पा: प्रकल्प पूर्ण झाल्यावर अंतिम आढावा घ्यावा, ज्यामुळे सुधारणा करता येतील.
यामुळे प्रकल्पाची कार्यवाही सुरळीत होते आणि वेळेवर पूर्ण होण्यास मदत होते.
0
Answer link
उदाहरण: माझ्या शहरातील एका महत्वाच्या रस्त्याचे रुंदीकरण अनेक वर्षांपासून रखडले होते. त्यामुळे वाहतूक कोंडी ही नित्याचीच बाब झाली होती आणि लोकांना प्रचंड त्रास सहन करावा लागत होता. एक टीम लीडर म्हणून, मी हे काम पूर्ण करण्यासाठी पुढाकार घेतला आणि काही ठोस उपाययोजना केल्या:
-
समस्येची ओळख: सर्वप्रथम, मी या कामात नेमक्या काय अडचणी आहेत, हे शोधून काढले. जमीन अधिग्रहणाची समस्या, ठेकेदाराची निष्काळजीपणा आणि निधीची कमतरता अशा काही प्रमुख अडचणी समोर आल्या.
-
Stakeholders सोबत चर्चा: मी सरकारी अधिकारी, स्थानिक नागरिक आणि ठेकेदार यांच्यासोबत बैठका घेतल्या. प्रत्येकाचे म्हणणे ऐकून घेतले आणि समस्या समजून घेतल्या.
-
समाधानकारक तोडगा: जमीन अधिग्रहणासाठी मी जिल्हाधिकाऱ्यांशी बोलून योग्य मोबदला देण्याची व्यवस्था केली. ठेकेदाराला काम पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक असलेले मनुष्यबळ आणि साधनसामग्री उपलब्ध करून दिली. तसेच, शासनाकडून जास्तीचा निधी मिळवण्यासाठी पाठपुरावा केला.
-
नियमित आढावा: मी नियमितपणे कामाची प्रगती तपासत राहिलो आणि येणाऱ्या अडचणींवर तातडीने तोडगा काढला. कामाच्या ठिकाणी भेटी देऊन कर्मचाऱ्यांचे मनोबल वाढवले.
-
સકારાત્મક પરિણામ: माझ्या प्रयत्नांमुळे रखडलेले काम मार्गी लागले आणि काही महिन्यातच रस्त्याचे रुंदीकरण पूर्ण झाले. त्यामुळे वाहतूक कोंडीची समस्या कमी झाली आणि नागरिकांना मोठा दिलासा मिळाला.
या उदाहरणावरून हे स्पष्ट होते की, योग्य नियोजन, Stakeholders सोबत समन्वय आणि सतत पाठपुरावा केल्यास कोणत्याही विकास कामातील अडचणींवर मात करता येते.
0
Answer link
दिंडोरी तालुक्यातील शेतकऱ्यांसाठी स्ट्रॉबेरी (Strawberry) उत्पादनModification चा अभ्यास (Project) तयार करण्यासाठी खालीलप्रमाणे मार्गदर्शन केले आहे:
विषयाची निवड: 'दिंडोरी तालुक्यातील स्ट्रॉबेरी उत्पादक शेतकऱ्यांची उत्पादन क्षमता आणि समस्यांचा अभ्यास'.
पार्श्वभूमी: दिंडोरी तालुका नाशिक जिल्ह्यामध्ये स्ट्रॉबेरी उत्पादनासाठी महत्त्वाचा आहे. येथील हवामान आणि भौगोलिक परिस्थिती स्ट्रॉबेरीच्या लागवडीसाठी अनुकूल आहे.
दिंडोरी तालुक्यातील स्ट्रॉबेरी उत्पादक शेतकऱ्यांची सामाजिक-आर्थिक स्थिती समजून घेणे.
स्ट्रॉबेरी उत्पादनामध्ये येणाऱ्या अडचणी व समस्या शोधणे.
उत्पादकता वाढवण्यासाठी शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन करणे.
शाश्वत शेती पद्धती (Sustainable farming practices) वापरण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.
प्राथमिक माहिती संकलन: शेतकऱ्यांच्या मुलाखती घेणे, प्रश्नावली तयार करणे, गटचर्चा आयोजित करणे.
दुय्यम माहिती संकलन: कृषी विभाग, तालुका कृषी कार्यालय,database website आणि कृषी विद्यापीठांच्या अहवालांचा अभ्यास करणे.
दिंडोरी तालुक्यातील स्ट्रॉबेरी उत्पादक गावांमधून काही गावे निवडणे.
प्रत्येक गावातून काही शेतकऱ्यांची निवड करणे (random sampling).
मिळालेल्या माहितीचे सांख्यिकीय विश्लेषण (statistical analysis) करणे.
आकडेवारी, charts आणि graphs च्या मदतीने निष्कर्ष सादर करणे.
प्रस्तावना: अभ्यासाची पार्श्वभूमी, उद्दिष्ट्ये आणि महत्त्व.
पद्धती: वापरलेल्या संशोधन पद्धती, नमुना निवड प्रक्रिया.
निष्कर्ष: माहिती विश्लेषणातून मिळालेले निष्कर्ष.
शिफारशी: शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त उपाय आणि धोरणे.
संदर्भ: वापरलेल्या पुस्तके, अहवाल आणि वेबसाइट्सची यादी.
प्रवासाचा खर्च, प्रश्नावली छपाई खर्च, डेटा विश्लेषण सॉफ्टवेअर खर्च, अहवाल छपाई खर्च.
पहिला महिना: अभ्यास योजना तयार करणे, प्रश्नावली तयार करणे.
दुसरा आणि तिसरा महिना: माहिती संकलन करणे (Field Visit).
चौथा महिना: डेटा विश्लेषण करणे.
पाचवा महिना: अहवाल लेखन आणि अंतिम submission.
शेतकऱ्याचे नाव, वय, शिक्षण, कुटुंबाचा आकार.
जमिनीचा प्रकार, एकूण जमीन, स्ट्रॉबेरी लागवडीखालील क्षेत्र.
सिंचनाची पद्धत, वापरलेली खते आणि कीटकनाशके.
उत्पादन खर्च, एकूण उत्पादन, विक्री व्यवस्था.
येणाऱ्या अडचणी (रोग, हवामान, बाजारभाव).
शासनाकडून मिळणाऱ्या योजनांची माहिती आणि सहभाग.
कृषी विभागाच्या योजना: स्ट्रॉबेरी उत्पादनासाठी सरकारद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या योजनांची माहिती.
तंत्रज्ञान: आधुनिक शेती तंत्रज्ञान (soil less farming) आणि स्ट्रॉबेरी लागवडीतील नवीन पद्धती.
बाजारपेठ: स्ट्रॉबेरीची बाजारपेठ आणि विक्रीच्या संधी.
हे फक्त एक उदाहरण आहे, तुमच्या अभ्यासानुसार यात बदल करू शकता.
1. विषयाची निवड आणि पार्श्वभूमी:
2. अभ्यासाची उद्दिष्ट्ये:
3. संशोधन पद्धती:
4. नमुना निवड (Sample Selection):
5. माहिती विश्लेषण आणि निष्कर्ष:
6. अहवाल लेखन:
7. अर्थसंकल्प (Budget):
8. वेळापत्रक (Timeline):
उदाहरण प्रश्नावली:
अतिरिक्त माहिती:
हे फक्त एक उदाहरण आहे, तुमच्या अभ्यासानुसार यात बदल करू शकता.
0
Answer link
प्रोजेक्ट (Project) म्हणजे एक विशिष्ट ध्येय साध्य करण्यासाठी केलेले तात्पुरते प्रयत्न.
प्रोजेक्टची काही वैशिष्ट्ये:
- विशिष्ट ध्येय: प्रत्येक प्रोजेक्टचे एक निश्चित ध्येय असते.
- तात्पुरती: प्रोजेक्टची सुरुवात आणि शेवटची तारीख निश्चित असते.
- विशिष्ट कार्य: प्रोजेक्टमध्ये विशिष्ट कार्ये समाविष्ट असतात.
- संसाधने: प्रोजेक्टला पूर्ण करण्यासाठी मनुष्यबळ, पैसा आणि इतर संसाधनांची आवश्यकता असते.
प्रोजेक्टचे उदाहरण:
- इमारत बांधणे
- नवीन सॉफ्टवेअर तयार करणे
- विपणन मोहीम चालवणे
4
Answer link
1. शैक्षणिक प्रकल्प,कसा तयार करावा.
शालेय प्रकल्प म्हणजे काय ?
विद्यार्थ्यानी शालेय विषयांच्या अभ्यासक्रमाशी संबंधित असणारा एक विषय निवडून पुढील उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी आपले वय,आकलन शक्ती,स्वतःभोवतालचा परिसर व त्यात सहज उपलब्ध असणारे प्रकल्प साहित्य यांचा विचार करून केलेला उपक्रम म्हणजे प्रकल्प होय.
अ. प्रकल्पाची उद्दिष्टे:-
स्वयंअध्ययनाची सवय लागणे.
स्व-कुवतीनुसार अध्ययनाची संधी मिळवणे.
स्वतःमध्ये उपजतच असणाऱ्या निरिक्षण,निवेदन,संकलन, सादरीकरण आदी क्षमताचा विकास घडवणे.
तर्कसंगत विचार करून अनुमान मांडणे.
कल्पकता,सृजनशीलता,संग्रहवृत्ती,श्रमप्रतिष्ठा,स्वयंशिस्त,चिकाटी,सौंदर्यदृष्टी, वक्तशीरपणा नीटनीटकेपणा,संघभावना इत्यादी गुणांचा विकास घडविणे.
आत्मविश्वास प्राप्त करणे.या व्यतिरिक्त निवडलेल्या विषयाची खास वैशिष्टे अभ्यासणे. उदा. भाषा विषय-उच्चतमशुद्धता,
पाठांतर क्षमता,विचार मांडण्याची क्षमता इत्यादी
ब. प्रकल्प कार्य लेखन कसे करावे: -
प्रकल्प कार्य करणे जितके महत्वाचे आहे,तितकेच केलेल्या प्रकल्प कार्याचे सुयोग्य प्रकारे लेखन करणेही महत्वाचे आहे, कारण निवेदन,सादरीकरण
आदी क्षमतांचा विकास घडवणे आणि तर्कसंगत विचार करून अनुमान मांडणे हि प्रकल्पाची उद्दिष्टे तुमच्या प्रकल्प कार्य लेखनातून मूर्त स्वरूप घेणार आहेत. प्रकल्प कार्य लेखन कसे करावे, याचे मुद्धेसूद मार्गदर्शन खाली दिले आहे.
विद्यार्थ्यांसाठी:-
1. प्रकल्पाचे नाव विषयासह:-
निवडलेल्या अभ्यासक्रमातील विषयाचे नाव प्रथम लिहा. नंतर त्या विषयाची निवड केलेल्या प्रकल्पाचे नाव लिहा.
2. प्रकल्पाचा प्रकार:-
निवड केलेला प्रकल्प पुढील पैकी कोणत्या प्रकारचा आहे, त्याचा उल्लेख करा- सर्वेक्षणात्मक प्रकल्प, संग्रहात्मक प्रकल्प, संकलनात्मक प्रकल्प, रचनात्मक प्रकल्प,तक्त्यांच्या निर्मितीचा प्रकल्प, प्रतिकृती निर्मितीचा प्रकल्प.
3. प्रकल्पाची सुयोग्य उद्दिष्टे लिहा.
4. प्रकल्पाचे साहित्य:-
विषयासंबंधित पाठ्यपुस्तक, लेखन साहित्य, उपयुक्त साधने यांचा उल्लेख करावा.
5. प्रकल्पाची कार्यपद्धती:-
प्रकल्प सकारात असताना कर्नुअत येणाऱ्या कृतीचा उल्लेख क्रमवार पद्धतीने करा.
6. प्रकल्पाचे निवेदन:-
यामध्ये निवड केलेल्या प्रकल्प करण्यामागचा हेतू अधिक स्पष्ट करून मांडा.
7. प्रकल्पाचे सादरीकरण:-
संकलित केलेल्या माहितीची योग्य प्रकारे मांडणी करा. संकलन करतेवेळी आलेल्या विशेष अनुभवांची नोंद करा. तसेच त्यावेळी मिळालेल्या सहकार्याचा, मदत्कार्याचाही उल्लेख करा.घेतलेल्या संदर्भसाहित्याची नोंद करा.
8. आकृत्या व चित्रांकणासाठी:-
येथे प्रकल्पाशीसंबंधित चित्रे आकृत्या नकाशे चिटकवा आणि योग्य प्रकारे सुशोभन करा.
9. प्रकल्पपूर्तीसाठी वेळोवेळी केलेल्या विशेष बाबींची नोंद:-
यामध्ये निवड केलेल्या प्रकल्पाबाबतीतील वैशिष्ट्यपूर्ण बाबींची नोंद करा.
10. मूल्यमापन करावे:-
यामध्ये केलेल्या प्रकल्पाची कोणकोणती उद्दिष्टे साध्य झाली? कोणते ज्ञान प्राप्त झाले?
11. प्रकल्पाबाबत स्वतःचे मत किंवा अभिप्राय लिहा. तसेच प्रकल्प पूर्ण करताना मिळालेल्या स्व-आनंदाचा उल्लेख एक दोन वाक्यात करा.
क. शालेय प्रकल्पासाठी काही विषयांची यादी:-
1. माहीती संकलन: -
थोर संत,
थोर समाजसुधारक,
थोर राष्ट्रपुरुष,थोर शास्त्रज्ञ,
थोर खेळाडू,
थोर समाजसेवक,
थोर समाजसेविका इत्यादी.
2. संग्रह :-
म्हणी संग्रह, वाक्यप्रचार संग्रह,
सुविचारसंग्रह, कवितासंग्रह, भावगीतसंग्रह, पोवाडासंग्रह, देशभक्तीपरसंग्रह, गीते पशु-पक्षी यांच्या चित्रांचा संग्रह इत्यादी.
3. प्रदर्शन :- चित्रकलाकृती प्रदर्शन,ग्रंथप्रदर्शनपुस्तकेप्रदर्शन विज्ञान प्रकल्प प्रदर्शन विविध प्रकारच्या खेळण्यांचे प्रदर्शन इत्यादी.
4. तक्ते :-
शालेय शैषणिक विषयातील विविध घटकांचे तक्ते इत्यादी
5. आदर्श :-
आदर्श बालक-बालिका, आदर्श विद्यार्थी-विद्यार्थिनी, आदर्श शिक्षक-शिक्षिका, आदर्श शाळा, आदर्श समाजसेवक-समाजसेविका आदर्श महिला आदर्श गाव आदर्श शहर आदर्श राष्ट्र इत्यादी.
धन्यवाद....
शालेय प्रकल्प म्हणजे काय ?
विद्यार्थ्यानी शालेय विषयांच्या अभ्यासक्रमाशी संबंधित असणारा एक विषय निवडून पुढील उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी आपले वय,आकलन शक्ती,स्वतःभोवतालचा परिसर व त्यात सहज उपलब्ध असणारे प्रकल्प साहित्य यांचा विचार करून केलेला उपक्रम म्हणजे प्रकल्प होय.
अ. प्रकल्पाची उद्दिष्टे:-
स्वयंअध्ययनाची सवय लागणे.
स्व-कुवतीनुसार अध्ययनाची संधी मिळवणे.
स्वतःमध्ये उपजतच असणाऱ्या निरिक्षण,निवेदन,संकलन, सादरीकरण आदी क्षमताचा विकास घडवणे.
तर्कसंगत विचार करून अनुमान मांडणे.
कल्पकता,सृजनशीलता,संग्रहवृत्ती,श्रमप्रतिष्ठा,स्वयंशिस्त,चिकाटी,सौंदर्यदृष्टी, वक्तशीरपणा नीटनीटकेपणा,संघभावना इत्यादी गुणांचा विकास घडविणे.
आत्मविश्वास प्राप्त करणे.या व्यतिरिक्त निवडलेल्या विषयाची खास वैशिष्टे अभ्यासणे. उदा. भाषा विषय-उच्चतमशुद्धता,
पाठांतर क्षमता,विचार मांडण्याची क्षमता इत्यादी
ब. प्रकल्प कार्य लेखन कसे करावे: -
प्रकल्प कार्य करणे जितके महत्वाचे आहे,तितकेच केलेल्या प्रकल्प कार्याचे सुयोग्य प्रकारे लेखन करणेही महत्वाचे आहे, कारण निवेदन,सादरीकरण
आदी क्षमतांचा विकास घडवणे आणि तर्कसंगत विचार करून अनुमान मांडणे हि प्रकल्पाची उद्दिष्टे तुमच्या प्रकल्प कार्य लेखनातून मूर्त स्वरूप घेणार आहेत. प्रकल्प कार्य लेखन कसे करावे, याचे मुद्धेसूद मार्गदर्शन खाली दिले आहे.
विद्यार्थ्यांसाठी:-
1. प्रकल्पाचे नाव विषयासह:-
निवडलेल्या अभ्यासक्रमातील विषयाचे नाव प्रथम लिहा. नंतर त्या विषयाची निवड केलेल्या प्रकल्पाचे नाव लिहा.
2. प्रकल्पाचा प्रकार:-
निवड केलेला प्रकल्प पुढील पैकी कोणत्या प्रकारचा आहे, त्याचा उल्लेख करा- सर्वेक्षणात्मक प्रकल्प, संग्रहात्मक प्रकल्प, संकलनात्मक प्रकल्प, रचनात्मक प्रकल्प,तक्त्यांच्या निर्मितीचा प्रकल्प, प्रतिकृती निर्मितीचा प्रकल्प.
3. प्रकल्पाची सुयोग्य उद्दिष्टे लिहा.
4. प्रकल्पाचे साहित्य:-
विषयासंबंधित पाठ्यपुस्तक, लेखन साहित्य, उपयुक्त साधने यांचा उल्लेख करावा.
5. प्रकल्पाची कार्यपद्धती:-
प्रकल्प सकारात असताना कर्नुअत येणाऱ्या कृतीचा उल्लेख क्रमवार पद्धतीने करा.
6. प्रकल्पाचे निवेदन:-
यामध्ये निवड केलेल्या प्रकल्प करण्यामागचा हेतू अधिक स्पष्ट करून मांडा.
7. प्रकल्पाचे सादरीकरण:-
संकलित केलेल्या माहितीची योग्य प्रकारे मांडणी करा. संकलन करतेवेळी आलेल्या विशेष अनुभवांची नोंद करा. तसेच त्यावेळी मिळालेल्या सहकार्याचा, मदत्कार्याचाही उल्लेख करा.घेतलेल्या संदर्भसाहित्याची नोंद करा.
8. आकृत्या व चित्रांकणासाठी:-
येथे प्रकल्पाशीसंबंधित चित्रे आकृत्या नकाशे चिटकवा आणि योग्य प्रकारे सुशोभन करा.
9. प्रकल्पपूर्तीसाठी वेळोवेळी केलेल्या विशेष बाबींची नोंद:-
यामध्ये निवड केलेल्या प्रकल्पाबाबतीतील वैशिष्ट्यपूर्ण बाबींची नोंद करा.
10. मूल्यमापन करावे:-
यामध्ये केलेल्या प्रकल्पाची कोणकोणती उद्दिष्टे साध्य झाली? कोणते ज्ञान प्राप्त झाले?
11. प्रकल्पाबाबत स्वतःचे मत किंवा अभिप्राय लिहा. तसेच प्रकल्प पूर्ण करताना मिळालेल्या स्व-आनंदाचा उल्लेख एक दोन वाक्यात करा.
क. शालेय प्रकल्पासाठी काही विषयांची यादी:-
1. माहीती संकलन: -
थोर संत,
थोर समाजसुधारक,
थोर राष्ट्रपुरुष,थोर शास्त्रज्ञ,
थोर खेळाडू,
थोर समाजसेवक,
थोर समाजसेविका इत्यादी.
2. संग्रह :-
म्हणी संग्रह, वाक्यप्रचार संग्रह,
सुविचारसंग्रह, कवितासंग्रह, भावगीतसंग्रह, पोवाडासंग्रह, देशभक्तीपरसंग्रह, गीते पशु-पक्षी यांच्या चित्रांचा संग्रह इत्यादी.
3. प्रदर्शन :- चित्रकलाकृती प्रदर्शन,ग्रंथप्रदर्शनपुस्तकेप्रदर्शन विज्ञान प्रकल्प प्रदर्शन विविध प्रकारच्या खेळण्यांचे प्रदर्शन इत्यादी.
4. तक्ते :-
शालेय शैषणिक विषयातील विविध घटकांचे तक्ते इत्यादी
5. आदर्श :-
आदर्श बालक-बालिका, आदर्श विद्यार्थी-विद्यार्थिनी, आदर्श शिक्षक-शिक्षिका, आदर्श शाळा, आदर्श समाजसेवक-समाजसेविका आदर्श महिला आदर्श गाव आदर्श शहर आदर्श राष्ट्र इत्यादी.
धन्यवाद....