विचार प्रक्रिया

यासाठी मन मेंदू मनगट मजबूत हवे.

विवेक वृत्ती हवी.

प्रेम नम्रतेने हसतमुख राहणं व सतत सक्रीय सहभाग असणं आवश्यक आहे.

हे सत्कृत्य आचरण कधी घडतं जर तुम्ही संवेदनशील समाजमन बांधिलकी म्हणून काम करत असाल आणि जन हेचि जनार्दन एका जनार्दनी भजन करत रहात असाल तर...

यासाठी समर्पित भावना हवी.

भाव तोचि देव भावेविण देव न कळे निःसंदेह..

माणसं माणसात मिसळून एकजीवी एकरसी एकनिष्ठ रहावीत.

हे सगळं मनन चिंतन अभ्यास करून सहजतेने विशालतेकडे झेपावत रहायला मन नम्र झालं पाहिजे.

करू या ना करू यांचे द्वंद्व सुरू होते तेव्हा विचार हे तत्वावर म्हणजे एक तत्व दृढ धरी मना हा विश्वास पक्का झाला पाहिजे.

यामुळे चांगलं वंगाळ त्याज्य काय ? हे समजून उमजून प्रेम प्रेरणा घेऊन आपली संस्कृती खरी ओळख खरी मैत्री खरी भक्ती खरी शक्ती खरी कृती ही माणसाला माणूस प्रिय करते ... आणि समाज मोठा होतो .

माणसाला विचारातून विवेकी वृत्ती लाभते आणि ती मिळावी म्हणून सत्संग हवा त्यातून  प्रेम हे सर्वोत्तम कामगिरी विश्वासाने करते .

यासाठी मन मोकळं खुलं करून सहजतेने विशालतेकडे झेपावत रहावे म्हणून माणसाला दोन मने दिली आहेत.

 एकच मन असते तर त्यांने तत्व सोडून भुईसपाट असं काम करीत सगळी वासलात लावली असती आणि जीवन चक्राला अडथळा निर्माण केला असता व  समतोल बिघडवला असता... ... 

माया वस्तु यावरून कलह निर्माण झाले असते. कारण मन मानेल तसं वागणं झालं असते.

भावना नियंत्रण कोलमडले असते.

प्रत्येकाला हवी हवीशी वाटणारी गोष्ट जी आहे ती मिळविण्यासाठी युद्ध रणांगण माजून हिंसाचार वाढला असता ...  कारण अट्टाहास वाढला जाऊन चंचलतेने सौंदर्य भकास केले जाते, अशी  विघ्ने घेऊन उभी ठाकली असती .

दोन मने दिलीत त्याबद्दल प्रभु परमात्मांचं आभार !

मन मनास उमगत नाही आधार कोणाचा शोधावा..

यासाठी मनांचा खल दंन्द्व सुरू आहे की, योग्य काय   ?त्यासाठी अंतर्मन व बहिर्मन आहे. यांच्या विचारविमर्शाने पक्का रस्ता मिळतो,  वाट सापडते ती विवेक वृत्ती होय ...आणि जीवनाला अर्थ प्राप्त होतो. चांगली निरिक्षणे नोंदवली जातात . एकमुखी निर्णय होतात. सर्वानुमते ठराव होतात . हे सद्गुण अंगी आले की नीती कृतीने माणुस चालतो.

याकरितां प्रेम नम्रता एकत्व सत्य अबाधित ठेवण्यासाठी सेवा समर्पित भावनेने केली जाते.

सहमती दर्शवली जाते. दिशा प्रकाश मिळतो ... सत्संग मिळते . हे सत्कृत्य आचरण नीतीत उतरणारा जीवभाव सर्वांठायीं असावा असे सुकृत कर्म उभे राहते म्हणून मनन चिंतन अभ्यास असला पाहिजे.

एक तत्व दृढ धरी मना हरिसी करुणा येईल तुझी...अशी निर्मल सेवा अमृता सारखी गोड कार्यपद्धती कार्यप्रणाली विकसित होते....ती विवेकी विचार वृत्ती सर्वोत्तम प्रेम कामगिरी करत एकनिष्ठ राहण्याची किमया साधली जाते.

मन हे न म न झाले पाहिजे. यासाठी दोन मनांचे द्वंद्व सुरू असतं. त्यामुळे जगण्याला अर्थ शिल्लक आहे..

.जेथे एक नजर एक ध्यान एक ध्यास बनते व एक प्यास एकाचे  दर्शन मिळते...एक लगन एक मिलवर्तन एक सद्भाव एख सद्विचार बनतो...  तोच माणुसकी धर्म वाढवतो.. मी पणा व अहंकार निर्मूलन होतं जाण्याने खरा माणूस उभा राहतो व माणसाला माणसासारखा वागवितो . 

 

 

खंडन मंडन ही एक debate करण्याची पद्धत आहे. यात दोन गट असतात.

खंडन: एका गटाचा प्रयत्न असतो की दुसऱ्या गटाने मांडलेल्या विचारांना, कल्पनांना किंवा सिद्धांतांना खोटं ठरवणं.

मंडन: दुसऱ्या गटाचा प्रयत्न असतो की आपल्या विचारांचे, कल्पनांचे किंवा सिद्धांतांचे समर्थन करणे आणि ते सत्य आहेत हे सिद्ध करणे.

या पद्धतीत दोन्ही गट आपापल्या बाजू मांडतात आणि युक्तिवाद करतात. यामुळे एखाद्या विषयाची सखोल चर्चा होते आणि सत्य काय आहे हे शोधण्यास मदत होते.

संकल्पना निर्मिती (Concept Formation) म्हणजे काय?:

संकल्पना निर्मिती म्हणजे अनुभव, निरीक्षण आणि विचार यांच्या आधारे एखाद्या गोष्टीची कल्पना तयार करणे. ही एक मानसिक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये आपण जगाला समजून घेण्यासाठी आणि त्याचे वर्गीकरण करण्यासाठी माहिती एकत्र करतो.

संकल्पना निर्मितीची प्रक्रिया:

1. अनुभव (Experience):
   • आपण आपल्या ज्ञानेंद्रियांच्या माध्यमातून जगाचा अनुभव घेतो.
   • हे अनुभव आपल्याला माहिती पुरवतात.
2. निरीक्षण (Observation):
   • आपण आपल्या अनुभवांचे बारकाईने निरीक्षण करतो.
   • वस्तू, घटना आणि संबंधांमधील समानता आणि फरक शोधतो.
3. विचार (Thinking):
   • आपण निरीक्षणांवर विचार करतो.
   • patterns शोधतो.
   • साम्य आणि फरकांच्या आधारावर माहिती गटबद्ध करतो.
4. सामान्यीकरण (Generalization):
   • विशिष्ट अनुभवांवरून सामान्य नियम किंवा कल्पना तयार करतो.
   • एखाद्या गटातील सर्व वस्तूंना लागू होणारे गुणधर्म शोधतो.
5. वर्गीकरण (Classification):
   • साम्य आणि फरकांच्या आधारावर वस्तू आणि कल्पनांचे गट तयार करतो.
   • प्रत्येक गटाला एक नाव देतो, जी संकल्पना बनते.

उदाहरण:

समजा, आपण अनेक पक्षी पाहतो. आपण त्यांचे निरीक्षण करतो आणि लक्षात घेतो की त्यांना पंख आहेत, ते अंडी घालतात आणि चोचीने खातात. या निरीक्षणांवरून आपण 'पक्षी' ही संकल्पना तयार करतो.

संकल्पनांचे प्रकार:

• मूर्त संकल्पना (Concrete Concepts): ज्या संकल्पनांना आपण स्पर्श करू शकतो किंवा पाहू शकतो, जसे की टेबल, खुर्ची.
• अमूर्त संकल्पना (Abstract Concepts): ज्या संकल्पनांना आपण स्पर्श करू शकत नाही, जसे की प्रेम, न्याय.
• संबंधात्मक संकल्पना (Relational Concepts): दोन किंवा अधिक गोष्टींमधील संबंध दर्शवणाऱ्या संकल्पना, जसे की 'पेक्षा मोठे', 'च्या पेक्षा लहान'.

संकल्पना निर्मिती ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. आपले अनुभव आणि ज्ञान वाढत जाते तसतसे आपल्या संकल्पना अधिक समृद्ध आणि अचूक होत जातात.

विचार करण्याची पद्धती ही एक महत्त्वाची कौशल्य आहे जी आपल्याला आपले जीवन अधिक चांगले जगण्यास मदत करू शकते. स्पष्ट, तर्कसंगत, सर्जनशील आणि आव्हानात्मक विचार करून, आपण अधिक चांगले निर्णय घेऊ शकतो, अधिक प्रभावीपणे संवाद साधू शकतो आणि अधिक यशस्वी होऊ शकतो.

विचार करण्याची पद्धती या प्राध्यापक पद्धतीमध्ये तार्किक विचार (Logical Thinking), विश्लेषणात्मक विचार (Analytical Thinking) आणि समस्या निराकरण (Problem Solving) या घटकांना महत्त्व दिलेले आहे.

सर्जनशीलता (Creativity) म्हणजे काय?

नवीन कल्पना कारंजाच्या तुषारांप्रमाणे उडू लागतात का, या प्रश्नाचे उत्तर अनेक दृष्टीने देता येते.

सकारात्मक दृष्टिकोन:

• सर्जनशीलता: नवीन कल्पना या सर्जनशीलतेचा भाग आहेत. जसे कारंज्यातील पाणी विविध रूपांनी बाहेर येते, तसेच नवीन कल्पना विविध रूपांनी आपल्या मनात येतात.
• स्फूर्ती: काही वेळा अचानक स्फूर्ती येते आणि कल्पनांचा वर्षाव होतो. हे कारंजाच्या तुषारांसारखे असू शकते, जे अनपेक्षितपणे आणि वेगाने येतात.

नकारात्मक दृष्टिकोन:

• प्रयत्न: बर्‍याच वेळा नवीन कल्पना सहजपणे येत नाहीत. त्यासाठी खूप विचार, अभ्यास आणि प्रयत्न करावे लागतात. कारंजा सुरू करण्यासाठी जसा पंपिंगची आवश्यकता असते, तशीच कल्पनेसाठी प्रयत्नांची गरज असते.
• संघर्ष: कल्पना प्रत्यक्षात आणताना अनेक अडचणी येतात. त्यामुळे हा प्रवास नेहमीच सोपा नसतो.

निष्कर्ष:

नवीन कल्पना येणे हे एक गुंतागुंतीचे प्रक्रिया आहे. काहीवेळा त्या सहजपणे येतात, तर काहीवेळा त्यासाठी खूप प्रयत्न करावे लागतात. त्यामुळे, 'नव्या कल्पना कारंजाच्या तुषारांप्रमाणे उडू लागतात का?' या प्रश्नाचे उत्तर परिस्थितीनुसार बदलते.