
नोंदणी
भारतीय नोंदणी कायदा १८६० च्या कलम १७ आणि १८ मध्ये दस्तऐवजांच्या नोंदणी संबंधी तरतुदी आहेत. त्या खालील प्रमाणे:
- जंगम मालमत्तेतील (Immovable Property) हक्क,title किंवा interest निर्माण करणारे, घोषित करणारे, Assign करणारे, मर्यादित करणारे किंवा extinguish करणारे दानपत्र (Gift deed), विक्रीपत्र (Sale deed), गहाणखत (Mortgage deed), lease deeds, इत्यादी नोंदणीकृत करणे अनिवार्य आहे.
- रु. १००/- पेक्षा जास्त किंमतीच्या जंगम मालमत्तेचे lease deeds नोंदणीकृत करणे आवश्यक आहे.
- न्यायालयाचा हुकूम किंवा decree ज्यामध्ये जंगम मालमत्तेचा हक्क बदलला जातो, त्याची नोंदणी करणे आवश्यक आहे.
- जंगम मालमत्तेशी (Movable Property) संबंधित असलेले करार (Agreements).
- जंगम मालमत्तेतील (Immovable Property) रु. १००/- पेक्षा कमी किंमतीचे lease deeds.
- खतपत्र (Power of Attorney).
- दत्तकपत्र (Adoption deed).
नोंद: हे केवळ सामान्य माहितीसाठी आहे. अधिक माहितीसाठी कायदेशीर सल्ला घेणे उचित आहे.
अधिक माहितीसाठी:


अर्ज कसा करावा:
-
अर्ज डाउनलोड करा: धर्मादाय आयुक्त कार्यालयाच्या वेबसाइटवरून नोंदणी अर्ज डाउनलोड करा. चॅरिटी वेबसाइट
-
अर्ज भरा: अर्जामध्ये संस्थेचे नाव, पत्ता, उद्देश, विश्वस्त (ट्रस्टी) आणि इतर आवश्यक माहिती अचूकपणे भरा.
-
आवश्यक कागदपत्रे जोडा: खालील कागदपत्रे अर्जासोबत जोडा:
-
संस्थेची घटना (Constitution/Trust deed)
-
विश्वस्तांचे ओळखपत्र आणि पत्त्याचा पुरावा
-
संस्थेच्या नावे बँकेत खाते उघडल्याचा पुरावा
-
संस्थेच्या पत्त्याचा पुरावा (उदा. लाईट बिल, भाडे करार)
-
इतर आवश्यक कागदपत्रे (उदा. संस्थेचे उद्दिष्ट दर्शवणारे कागदपत्र)
-
-
अर्ज सादर करा: भरलेला अर्ज आवश्यक कागदपत्रांसह धर्मादाय आयुक्त कार्यालयात जमा करा.
-
शुल्क भरा: नोंदणी शुल्क चलनाद्वारे किंवा ऑनलाइन पद्धतीने भरा.
नोंदणी प्रक्रिया: अर्ज सादर केल्यानंतर, धर्मादाय आयुक्त कार्यालयाद्वारे अर्जाची आणि कागदपत्रांची तपासणी केली जाते. सर्व माहिती योग्य असल्यास, संस्थेची नोंदणी केली जाते.
टीप: अर्जातील माहिती आणि कागदपत्रे अचूक असल्याची खात्री करा. काही शंका असल्यास, धर्मादाय आयुक्त कार्यालयाशी संपर्क साधा.
संस्थेची नोंदणी (Registration) करण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
प्रथम तुमची संस्था कोणत्या प्रकारात मोडते हे ठरवावे लागते. संस्था धर्मादाय (Charitable), सामाजिक (Social), शैक्षणिक (Educational) किंवा इतर कोणत्याही प्रकारची असू शकते.
आपल्या संस्थेसाठी एक योग्य नाव निवडा. ते नाव आधीपासूनच नोंदणीकृत नसावे.
संस्थेचे घटनापत्रक तयार करणे आवश्यक आहे. त्यात संस्थेचे नाव, उद्देश, संस्थेचे कार्यक्षेत्र, सदस्यांची माहिती आणि नियम इत्यादी नमूद केलेले असतात.
संस्थेचे कामकाज कसे चालेल, बैठका कशा घेतल्या जातील, सदस्यांचे अधिकार आणि कर्तव्ये काय असतील, इत्यादी नियमांचा समावेश असावा.
- अर्जासोबत संस्थेच्या सदस्यांची नावे, पत्ता व व्यवसाय इत्यादी माहिती.
- संस्थेचे घटनापत्रक आणि नियमांची प्रत.
- संस्थेच्या नावे जमीन, इमारत किंवा मालमत्ता असल्यास त्याचे कागदपत्र.
- संस्थेचा पत्ता पुरावा (Address Proof).
- अर्जावर संस्थेच्या सर्व सदस्यांची सही.
संस्थेचे नोंदणी अर्ज आवश्यक कागदपत्रांसह निबंधक कार्यालयात (Registrar Office) सादर करा. अर्ज ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन पद्धतीने सादर करता येतो.
नोंदणी अर्जासोबत आवश्यक शुल्क भरावे लागते. शुल्क संस्थेच्या प्रकारानुसार आणि राज्य सरकारनुसार बदलू शकते.
अर्ज सादर केल्यानंतर, निबंधक कार्यालयाद्वारे कागदपत्रांची पडताळणी केली जाते. काहीवेळा संस्थेच्या पत्त्यावर जाऊन खात्री केली जाते.
पडताळणीत सर्व माहिती योग्य आढळल्यास, निबंधक कार्यालय संस्थेला नोंदणी प्रमाणपत्र जारी करते.
तुम्ही 'प्रवर्त अवस्था' आणि 'नोंदणी अवस्था' याबद्दल विचारत आहात, हे गृहीत धरून, मला वाटते की तुमचा प्रश्न कंपनी स्थापनेच्या संदर्भात आहे. त्याबद्दलची माहिती खालीलप्रमाणे:
प्रवर्त अवस्था (Promotion Stage):
कंपनी स्थापनेतील ही पहिली पायरी आहे. प्रवर्तक म्हणजे कंपनी सुरू करण्याची कल्पना ज्यांच्या मनात येते ते व्यक्ती किंवा समूह. ते कंपनीच्या स्थापनेसाठी आवश्यक असणारी प्राथमिक तयारी करतात.
- व्यवसायाची कल्पना निश्चित करणे.
- व्यवसाय योजना (Business plan) तयार करणे.
- संसाधनांची जुळवाजुळव करणे.
- आवश्यक कागदपत्रे तयार करणे.
नोंदणी अवस्था (Registration Stage):
या अवस्थेमध्ये कंपनीला अधिकृतपणे नोंदणीकृत केले जाते. यासाठी, प्रवर्तक कंपनी कायद्यानुसार (Companies Act) आवश्यक कागदपत्रे आणि माहिती निबंधक कार्यालयात (Registrar of Companies - ROC) जमा करतात.
- कंपनीच्या नावाची निवड करणे आणि मंजुरी मिळवणे.
- घोषणापत्र (Memorandum of Association) आणि नियमावली (Articles of Association) तयार करणे.
- संचालकांची (Directors) माहिती देणे.
- नोंदणी शुल्क भरणे.
कंपनी निबंधक कार्यालयाद्वारे कागदपत्रांची पडताळणी झाल्यावर नोंदणी प्रमाणपत्र (Certificate of Incorporation) जारी केले जाते. या प्रमाणपत्राद्वारे कंपनीला कायदेशीर अस्तित्व प्राप्त होते.
अधिक माहितीसाठी तुम्ही कंपनी कायद्याच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता: Ministry of Corporate Affairs (MCA)