रक्तपेढी
0
Answer link
माणसांना हॉस्पिटलमध्ये जे रक्त लागते ते रक्ताच्या प्रकारानुसार (Blood Groups) दिले जाते, जातीनुसार नव्हे.
रक्ताचे प्रकार (Blood Groups): रक्ताचे मुख्य प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- A
- B
- AB
- O
या प्रत्येक प्रकारात Rh पॉझिटिव्ह (Rh+) किंवा Rh निगेटिव्ह (Rh-) असे उपप्रकार असतात. त्यामुळे एकूण आठ प्रकारचे रक्तगट तयार होतात: A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+, O-.
रक्तदान आणि रक्त स्वीकारणे (Blood Transfusion): रक्त देताना आणि घेताना रक्तगट जुळणे आवश्यक असते. उदाहरणार्थ, 'ओ' रक्तगट (O-) असलेल्या व्यक्तीला 'ओ' रक्तगट असलेल्या व्यक्तीचेच रक्त चालते, पण तो कोणालाही रक्त देऊ शकतो. 'एबी' रक्तगट (AB+) असलेला व्यक्ती कोणाचेही रक्त घेऊ शकतो, पण तो फक्त 'एबी' रक्तगट असलेल्या व्यक्तीलाच रक्त देऊ शकतो.
जातीभेद का नाही (Why no caste discrimination): रक्ताला जात नसते. रक्तगट हा जैविक (biological) भाग आहे, जो मानवी शरीरात असतो. त्यामुळे रक्त देताना किंवा घेताना जातीचा विचार केला जात नाही. वैद्यकीय दृष्ट्या रक्तगट जुळणे महत्त्वाचे असते.
अधिक माहितीसाठी:
0
Answer link
ब्लड बँक सुरू करण्यासाठी आवश्यक परवानग्या, अंदाजे खर्च, मनुष्यबळ आणि इमारती संदर्भातील माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
आवश्यक परवानग्या:
- औषध आणि सौंदर्य प्रसाधन कायदा, 1940: या कायद्यांतर्गत ब्लड बँक चालवण्यासाठी परवाना आवश्यक आहे. औषध आणि सौंदर्य प्रसाधन कायदा, 1940 (Drugs and Cosmetics Act, 1940)
- राष्ट्रीय रक्त धोरण (National Blood Policy): राष्ट्रीय रक्त धोरणानुसार ब्लड बँकेचे कामकाज चालणे आवश्यक आहे. राष्ट्रीय रक्त धोरण (National Blood Policy)
- इतर परवानग्या: स्थानिक प्रशासनाकडून आवश्यक परवानग्या, जसे की शॉप ऍक्ट लायसन्स (Shop Act License) आणि इमारत वापरण्याची परवानगी (Building Use Permission).
अंदाजे खर्च:
- इमारत आणि बांधकाम: ब्लड बँकेसाठी योग्य इमारत असणे आवश्यक आहे. जागेच्या स्वरूपानुसार खर्च बदलतो. जागेची किंमत आणि बांधकामाचा खर्च अंदाजे 50 लाख ते 1 कोटी रुपये किंवा त्याहून अधिक असू शकतो.
- उपकरणे: ब्लड बँकेसाठी आवश्यक उपकरणे, जसे की रक्त गोळा करण्याची उपकरणे, साठवणूक उपकरणे, चाचणी उपकरणे (Testing equipments) इत्यादींवर 20 लाख ते 50 लाख रुपये खर्च येऊ शकतो.
- मनुष्यबळ: डॉक्टर, तंत्रज्ञ (Technician), नर्स आणि इतर कर्मचाऱ्यांच्या वेतनावर दरमहा खर्च येतो.
- इतर खर्च: परवानग्या, नोंदणी आणि इतर प्रशासकीय कामांसाठी खर्च येतो.
मनुष्यबळ:
- वैद्यकीय अधिकारी (Medical Officer): रक्तपेढीचा प्रभारी वैद्यकीय अधिकारी आवश्यक आहे.
- तंत्रज्ञ (Technician): रक्त तपासणी आणि इतर तांत्रिक कामांसाठी प्रशिक्षित तंत्रज्ञ आवश्यक आहेत.
- नर्स: रक्तदानासाठी येणाऱ्या व्यक्तींची काळजी घेण्यासाठी नर्स आवश्यक आहेत.
- सल्लागार (Counselor): रक्तदानासाठी इच्छुक व्यक्तींचे समुपदेशन करण्यासाठी सल्लागार आवश्यक आहेत.
- इतर कर्मचारी: डेटा एंट्री ऑपरेटर, सफाई कर्मचारी आणि सुरक्षा रक्षक.
इमारत:
- ब्लड बँकेसाठी आवश्यक इमारत ही योग्य ठिकाणी असावी, जिथे लोकांना ये-जा करणे सोपे होईल.
- इमारतीत रक्त गोळा करण्यासाठी स्वतंत्र कक्ष, रक्त साठवणूक कक्ष, प्रयोगशाळा आणि प्रशासकीय कामासाठी जागा असावी.
- इमारत स्वच्छ आणि आरोग्यदायी असावी.
- इमारतीत अग्निशमन (Firefighting) आणि इतर सुरक्षा उपाययोजना असणे आवश्यक आहे.
7
Answer link
प्रति,
आयोजक,
'दिलासा' रक्तदान शिबीर
आनंद नगर, पुणे.
विषय: o+ रक्तगटाची आवश्यकता
महोदय,
मी 'स्पर्श हॉस्पिटल', पुणे या इस्पितळाची ची व्यवस्थापक या नात्याने तुम्हाला पत्रं लिहीत आहे. आमच्या हॉस्पिटल मध्ये उद्या o+ या रक्तगटाच्या महिलेचे ऑपेरेशन करण्याचे ठरले आहे.
आमच्या हॉस्पिटल मध्ये o+ रक्तगटाची टंचाई आहे. तरी तुमच्या शिबिरात o+ रक्तगटाचे रक्त जमा झाले असेल तर त्वरित आम्हांला संपर्क करावा.
आम्ही स्वतः येऊन त्या रक्तगटाचे रक्त ताब्यात घेऊ.
तुम्ही सहकार्य केलेत तर एका व्यक्तीचे प्राण वाचू शकतील.
धन्यवाद,
आपली विश्वासू,
अबक.
आयोजक,
'दिलासा' रक्तदान शिबीर
आनंद नगर, पुणे.
विषय: o+ रक्तगटाची आवश्यकता
महोदय,
मी 'स्पर्श हॉस्पिटल', पुणे या इस्पितळाची ची व्यवस्थापक या नात्याने तुम्हाला पत्रं लिहीत आहे. आमच्या हॉस्पिटल मध्ये उद्या o+ या रक्तगटाच्या महिलेचे ऑपेरेशन करण्याचे ठरले आहे.
आमच्या हॉस्पिटल मध्ये o+ रक्तगटाची टंचाई आहे. तरी तुमच्या शिबिरात o+ रक्तगटाचे रक्त जमा झाले असेल तर त्वरित आम्हांला संपर्क करावा.
आम्ही स्वतः येऊन त्या रक्तगटाचे रक्त ताब्यात घेऊ.
तुम्ही सहकार्य केलेत तर एका व्यक्तीचे प्राण वाचू शकतील.
धन्यवाद,
आपली विश्वासू,
अबक.
0
Answer link
ज्या व्यक्ती ला रक्त हवे आहे तो व्यक्ती युनिव्हर्सल अक्सेप्टर आहे.
कुठलाही ग्रुप च रक्त त्यांना सुट होऊन जाईल.
जवळच्या रक्तपेढी ला संपर्क साधा.
कुठलाही ग्रुप च रक्त त्यांना सुट होऊन जाईल.
जवळच्या रक्तपेढी ला संपर्क साधा.
0
Answer link
रक्तपेढ्या (Blood Banks) त्यांचे कार्य अनेक टप्प्यांमध्ये पार पाडतात. त्यांची कार्यपद्धती खालीलप्रमाणे असते:
संदर्भ:
1. रक्तदात्यांची निवड (Donor Selection):
- रक्तदान करण्यासाठी रक्तपेढी काही निकष ठरवते. रक्तदात्याचे वय, वजन, आरोग्य इतिहास (medical history) तपासला जातो.
- काही विशिष्ट आजार असणाऱ्या व्यक्ती रक्तदान करू शकत नाहीत. जसे की, HIV, Hepatitis B किंवा C.
2. रक्त संकलन (Blood Collection):
- निवड झालेल्या रक्तदात्यांकडून विशेष नळीच्या (sterile bag) मदतीने रक्त घेतले जाते.
- एका वेळी साधारणपणे 350-450 ml रक्त घेतले जाते.
3. रक्त तपासणी (Blood Testing):
- संकलित केलेले रक्त विविध चाचण्यांसाठी पाठवले जाते. रक्तगट (Blood Group) आणि Rh घटक (Rh factor) तपासले जातात.
- HIV, Hepatitis B आणि C, सिफिलिस (syphilis) आणि मलेरिया (malaria) सारख्या रोगांसाठी रक्त तपासले जाते.
4. रक्त घटक अलग करणे (Blood Component Separation):
- रक्तातील विविध घटक, जसे की लाल रक्तपेशी (red blood cells), प्लाझ्मा (plasma), प्लेटलेट्स (platelets) आणि क्रायोप्रेसिपिटेट (cryoprecipitate) centrifuge नावाच्या मशीनद्वारे वेगळे केले जातात.
- प्रत्येक घटकाचा उपयोग विशिष्ट वैद्यकीय उपचारांसाठी केला जातो.
5. रक्त साठवण (Blood Storage):
- रक्ताचे घटक विशिष्ट तापमान आणि परिस्थितीत साठवले जातात.
- लाल रक्तपेशी 2-6 अंश सेल्सियस तापमानावर 42 दिवसांपर्यंत साठवता येतात. प्लाझ्मा -18 अंश सेल्सियस तापमानावर 1 वर्षांपर्यंत साठवता येतो. प्लेटलेट्स 20-24 अंश सेल्सियस तापमानावर 5 दिवसांपर्यंत साठवता येतात.
6. रक्त वितरण (Blood Distribution):
- डॉक्टरांच्या मागणीनुसार, रुग्णालये आणि क्लिनिकला रक्ताची गरज असते, तेव्हा रक्तपेढी आवश्यक रक्त पुरवते.
- रक्त देताना ते रक्त कोणत्या रक्तगटाचे आहे आणि रुग्णाला कोणत्या गटाचे रक्त आवश्यक आहे, याची खात्री केली जाते.
7. गुणवत्ता नियंत्रण (Quality Control):
- रक्तपेढीतील सर्व प्रक्रिया योग्य पद्धतीने पार पाडली जाते की नाही, हे पाहण्यासाठी वेळोवेळी तपासणी केली जाते.
- रक्ताची गुणवत्ता आणि सुरक्षितता राखण्यासाठी आवश्यक उपाययोजना केल्या जातात.
संदर्भ:
8
Answer link
*रक्तदान* :
एखाद्याचे प्राण वाचवण्यासाठी रक्त चढवण्याची आवश्यकता असते. अपघात, रक्तस्त्राव, प्रसवकाळ आणि ऑपरेशन ह्यां स्थितींमध्ये रुग्णास अत्यधिक रक्तस्त्राव होण्याची अधिक शक्यता असते. अशावेळी रुग्णांना रक्ताची गरज पडत असते.
तसेच थैलेसिमिया, ल्युकिमिया, हीमोफिलिया यासारख्या विकारांनी पीडित रुग्णांमध्ये वारंवार रक्ताची आवश्यकता पडत असते. अन्यता त्यांच्या जीवितास धोका पोहचत असतो. यासाठी अशा रुग्णांना रक्त चढवणे अत्यंत गरजेचे असते.
स्वस्थ व्यक्तिंद्वारा केलेल्या रक्तदानाचा उपयोग गरजू रुग्णांचे जीवन वाचवण्यासाठी केले जाते. यामुळेच रक्तदानास सर्वश्रेष्ठ दान असे संबोधले जाते.
*रक्तदान कोण करु शकतो* –
◦ ज्यांचे वय 18 ते 65 वर्षा पर्यंत आहे अशा व्यक्ती रक्तदान करु शकतात,
◦ वजन 48 किलो पेक्षा अधिक असणाऱ्या व्यक्ती,
◦ ज्यांनी मागील तीन महिन्यापासून रक्तदान केले नाही अशा व्यक्ती,
◦ क्षयरोग (TB), फिरंग, हिपाटायटिस, मलेरिया, मधुमेह आणि एड्स ह्या विकारांनी पीडित नसणाऱ्या व्यक्ती रक्तदान करु शकतात.
तर गर्भावस्था आणि स्तनपानकाळ सुरु असणाऱ्या स्त्रियांमधील रक्तदान घेतले जात नाही. प्रसुतीनंतर सहा महिन्यानंतर स्त्रिया रक्तदान करु शकतात.
*किती रक्त घेतले जाते*–
दररोज आपल्या शरीरामध्ये नवीन रक्त तयार होत असते. रक्तदानासाठी एकावेळी 350 ml रक्त घेतले जाते. तर आपले शरीर 24 तासामध्ये घेतलेल्या रक्ताच्या तरल भागाची पुर्ति करत असते.
*कोठे कराल रक्तदान*–
रक्तदान कोणत्याही लाईसेन्स युक्त ब्लड बँकेमध्ये करता येते. याशिवाय सरकारी रुग्णालयांमध्येही रक्तदानाची सुविधा उपलब्द असते. याशिवाय मान्यता प्राप्त स्वयंसेवी संस्था जसे रोटरी क्लब, लायंस क्लब इ. द्वारा वेळोवेळी रक्तदान शिबिरांचे आयोजन केले जाते.
*रक्त दिल्यानंतर केले जाणारे परिक्षण*–
रक्त घेतल्यानंतर ब्लड बँकेमध्ये देण्यापुर्वी रक्ताच्या प्रत्येक युनिटचे परिक्षण करुन ते मलेरिया, सिफलिस, हिपेटाइटिस आणि एड्स (HIV) पासून संक्रमित नसल्याची खात्री केली जाते.
कारण सुरक्षीत रक्तचं रुग्णास मिळाले पाहिजे ह्यासाठी हे परिक्षण केले जाते.
ब्लड बँक रेफ्रिजरेटर मध्ये रक्त 4 ते 5 आठवड्यापर्यंत रक्त सुरक्षीत ठेवले जाते.
*रक्तदानावेळी कोणता त्रास होतो का*–
नाही, रक्तदान करताना किंवा केल्यानंतर कोणताही त्रास होत नाही.
◦ रक्तदान करण्यासाठी 5 ते 10 मिनिटांपर्यंत वेळ लागतो.
◦ रक्तदान केल्यानंतर आपण आपली दररोजची कार्ये अगदी दररोज प्रमाणेच करु शकता.
◦ रक्तदाताच्या सामान्य आरोग्यावर कोणताही प्रतिकूल परिणाम रक्तदानाने होत नाही.
*रक्तदाता कार्ड*–
स्वेच्छेने रक्तदान करणाऱ्या व्यक्तिंना रक्तदान केल्यानंतर लगेच रक्तदाता प्रमाणपत्र दिले जाते.
यामुळे रक्तदान केल्यानंतर 12 महिन्यापर्यंत रक्तदात्यास किंवा त्याच्या परिवारापैकी कुणाला रक्ताची गरज असल्यास ब्लड बँकेतर्फे एक युनिट रक्त दिले जाते.
*मग चला आपण रक्तदान करुया आणि अनेकांना जीवनदान देऊया*.
धन निरंकार जी एवं प्रणाम!👏
एखाद्याचे प्राण वाचवण्यासाठी रक्त चढवण्याची आवश्यकता असते. अपघात, रक्तस्त्राव, प्रसवकाळ आणि ऑपरेशन ह्यां स्थितींमध्ये रुग्णास अत्यधिक रक्तस्त्राव होण्याची अधिक शक्यता असते. अशावेळी रुग्णांना रक्ताची गरज पडत असते.
तसेच थैलेसिमिया, ल्युकिमिया, हीमोफिलिया यासारख्या विकारांनी पीडित रुग्णांमध्ये वारंवार रक्ताची आवश्यकता पडत असते. अन्यता त्यांच्या जीवितास धोका पोहचत असतो. यासाठी अशा रुग्णांना रक्त चढवणे अत्यंत गरजेचे असते.
स्वस्थ व्यक्तिंद्वारा केलेल्या रक्तदानाचा उपयोग गरजू रुग्णांचे जीवन वाचवण्यासाठी केले जाते. यामुळेच रक्तदानास सर्वश्रेष्ठ दान असे संबोधले जाते.
*रक्तदान कोण करु शकतो* –
◦ ज्यांचे वय 18 ते 65 वर्षा पर्यंत आहे अशा व्यक्ती रक्तदान करु शकतात,
◦ वजन 48 किलो पेक्षा अधिक असणाऱ्या व्यक्ती,
◦ ज्यांनी मागील तीन महिन्यापासून रक्तदान केले नाही अशा व्यक्ती,
◦ क्षयरोग (TB), फिरंग, हिपाटायटिस, मलेरिया, मधुमेह आणि एड्स ह्या विकारांनी पीडित नसणाऱ्या व्यक्ती रक्तदान करु शकतात.
तर गर्भावस्था आणि स्तनपानकाळ सुरु असणाऱ्या स्त्रियांमधील रक्तदान घेतले जात नाही. प्रसुतीनंतर सहा महिन्यानंतर स्त्रिया रक्तदान करु शकतात.
*किती रक्त घेतले जाते*–
दररोज आपल्या शरीरामध्ये नवीन रक्त तयार होत असते. रक्तदानासाठी एकावेळी 350 ml रक्त घेतले जाते. तर आपले शरीर 24 तासामध्ये घेतलेल्या रक्ताच्या तरल भागाची पुर्ति करत असते.
*कोठे कराल रक्तदान*–
रक्तदान कोणत्याही लाईसेन्स युक्त ब्लड बँकेमध्ये करता येते. याशिवाय सरकारी रुग्णालयांमध्येही रक्तदानाची सुविधा उपलब्द असते. याशिवाय मान्यता प्राप्त स्वयंसेवी संस्था जसे रोटरी क्लब, लायंस क्लब इ. द्वारा वेळोवेळी रक्तदान शिबिरांचे आयोजन केले जाते.
*रक्त दिल्यानंतर केले जाणारे परिक्षण*–
रक्त घेतल्यानंतर ब्लड बँकेमध्ये देण्यापुर्वी रक्ताच्या प्रत्येक युनिटचे परिक्षण करुन ते मलेरिया, सिफलिस, हिपेटाइटिस आणि एड्स (HIV) पासून संक्रमित नसल्याची खात्री केली जाते.
कारण सुरक्षीत रक्तचं रुग्णास मिळाले पाहिजे ह्यासाठी हे परिक्षण केले जाते.
ब्लड बँक रेफ्रिजरेटर मध्ये रक्त 4 ते 5 आठवड्यापर्यंत रक्त सुरक्षीत ठेवले जाते.
*रक्तदानावेळी कोणता त्रास होतो का*–
नाही, रक्तदान करताना किंवा केल्यानंतर कोणताही त्रास होत नाही.
◦ रक्तदान करण्यासाठी 5 ते 10 मिनिटांपर्यंत वेळ लागतो.
◦ रक्तदान केल्यानंतर आपण आपली दररोजची कार्ये अगदी दररोज प्रमाणेच करु शकता.
◦ रक्तदाताच्या सामान्य आरोग्यावर कोणताही प्रतिकूल परिणाम रक्तदानाने होत नाही.
*रक्तदाता कार्ड*–
स्वेच्छेने रक्तदान करणाऱ्या व्यक्तिंना रक्तदान केल्यानंतर लगेच रक्तदाता प्रमाणपत्र दिले जाते.
यामुळे रक्तदान केल्यानंतर 12 महिन्यापर्यंत रक्तदात्यास किंवा त्याच्या परिवारापैकी कुणाला रक्ताची गरज असल्यास ब्लड बँकेतर्फे एक युनिट रक्त दिले जाते.
*मग चला आपण रक्तदान करुया आणि अनेकांना जीवनदान देऊया*.
धन निरंकार जी एवं प्रणाम!👏