पौराणिक कथा
- मार्कंडेय ऋषी हे भृगू ऋषींच्या वंशातील होते.
- ते भगवान शंकराचे निस्सीम भक्त होते.
- मार्कंडेय ऋषींनी कठोर तपश्चर्या करून महादेवांकडून अमरत्वाचे वरदान मिळवले, अशी मान्यता आहे.
- त्यांनी अनेक स्तोत्रे व मंत्रांची रचना केली, ज्यामुळे त्यांचे महत्त्व वाढले.
- मार्कंडेय पुराणामध्ये त्यांची कथा विस्तृतपणे दिलेली आहे.
मार्कंडेय ऋषींच्या जन्माची कथा फार प्रसिद्ध आहे. त्यांच्या पित्याला पुत्र नसल्यामुळे त्यांनी देवाची आराधना केली. देवाने त्यांना एकतर अल्पायुषी गुणवान पुत्र किंवा दीर्घायुषी साधारण पुत्र हवा, असा पर्याय दिला. त्यांनी अल्पायुषी गुणवान पुत्र मागितला. त्यामुळे मार्कंडेय यांचा जन्म झाला, ज्यांचे आयुष्य फक्त १६ वर्षांचे होते.
नारद मुनींनी त्यांना त्यांच्या अल्पायुष्याबद्दल सांगितले, तेव्हा मार्कंडेयांनी महादेवाची उपासना करण्यास सुरुवात केली. जेव्हा यम त्यांना घेण्यासाठी आले, तेव्हा त्यांनी शिवलिंगाला घट्ट मिठी मारली होती. त्यामुळे भगवान शिव त्रिशूल घेऊन प्रकट झाले आणि त्यांनी यमाला हरवले. त्यांनी मार्कंडेयांना अमरत्वाचे वरदान दिले.
मार्कंडेय ऋषी हे चिरंजीव आहेत, अशी श्रद्धा आहे. ते आजही तपश्चर्या करत आहेत, असे मानले जाते.
संदर्भ:महाभारतानुसार, धृतराष्ट्र आणि गांधारी यांना 100 पुत्र होते, ते कौरव म्हणून ओळखले जातात. त्यांची नावे खालीलप्रमाणे:
- दुर्योधन
- युयुत्सु
- दुःशासन
- दुःसह
- दुःशल
- जलसंघ
- समा
- सह
- विन्द
- अनुविन्द
- दुर्धर्ष
- सुबाहु
- दुष्प्रधर्षण
- दुर्जय
- दुर्षण
- चित्रक्ष
- शमी
- सहदेव
- अपराजित
- कुकुद्
- वृषसेन
- क्रोधवर्धन
- क्रोधहंता
- बाहुशाली
- चित्रकुंडला
- भीमवेग
- भीमबल
- बालाकी
- उग्रायुध
- भीम
- कनकायु
- दृढायु
- दृढवर्मा
- दृढक्षत्र
- सोमाकीर्ती
- अनूदर
- दृढसंध
- जरसंध
- सत्यसंध
- सद्सुवाक
- उग्रश्रवा
- उग्रसेन
- सेनानी
- दुष्पराजय
- अपराजित
- कुंडशायी
- विशालाक्ष
- दुराधर
- दृढहस्त
- सुहस्त
- वातवेग
- सुवर्चा
- आदित्यकेतु
- बहावाशी
- नागादत्त
- कवची
- क्रथन
- कुंडी
- भीमराठ
- धनुर्धर
- वीरबाहु
- विलोहित
- अयबाहु
- चित्ररथ
- सुलोचन
- अमान
- दुराध
- विवेचन
- उग्र
- भीमराव
- अनाधृष्य
- कुंडभेदी
- विरावी
- प्रमाथी
- प्रमाथी
- दीर्घरोमा
- दीर्घबाहु
- व्याघ्रदत्त
- उरुव्याघ्र
- महावीर्य
- कर्णकर्ण
- कनकध्वज
- कुंडशी
- विरजा
- उग्रकर्मा
- वृषांक
- शत्रुंजय
- धृतराष्ट्र
- सूर्यभेदी
- जग्गद
- शत्रुसह
- तरुण
- प्रवृद्ध
- उर्वाक
- अग्निज्वाला
- उग्र
- वेगवान
- अनमित्र
- घृत
- हृदिक
- मेघनाद (इंद्रजित): हा रावणाचा सर्वात मोठा मुलगा होता. तो एक महान योद्धा होता आणि त्याने स्वर्गाचा राजा इंद्राला देखील हरवले होते.
- अतिकाय: हा रावणाचा दुसरा मुलगा होता आणि तो देखील एक शक्तिशाली योद्धा होता.
- अक्षयकुमार: हा रावणाचा तिसरा मुलगा होता. तो हनुमानाशी लढताना मारला गेला.
- नरान्तक: हा रावणाचा चौथा मुलगा होता.
- देवान्तक: हा रावणाचा पाचवा मुलगा होता.
- त्रिशिरा: हा रावणाचा सहावा मुलगा होता.
- ब्रह्मजित: काही ठिकाणी रावणाच्या सातव्या मुलाचा उल्लेख ब्रह्मजित असा आढळतो.
यशोदा आणि कृष्णाचे नाते:
1. वात्सल्य आणि प्रेम: यशोदेने कृष्णाला जन्म नाही दिला, तरी तिने त्याला आपल्या मुलाप्रमाणे प्रेम दिले. कृष्णाच्या बालपणीच्या सर्व लीला तिने खूप आनंदात अनुभवल्या.
2. संरक्षण: यशोदेने कृष्णाला अनेक संकटांपासून वाचवले. कंसाने कृष्णाला मारण्यासाठी पाठवलेल्या राक्षसांपासून तिने त्याचे रक्षण केले.
3. आईची भूमिका: यशोदेने कृष्णाला न्हाऊ घालणे, त्याला खाऊ घालणे आणि त्याला झोपवणे यांसारख्या सर्व गोष्टी केल्या. तिने कृष्णाला एक आई म्हणून सर्व सुख दिले.
4. लाड आणि शिक्षा: यशोदा कृष्णावर खूप प्रेम करायची, पण तो खोड्या करत असेल तर ती त्याला शिक्षाही करायची.
टीप: यशोदा आणि कृष्णाचे नाते हे निःस्वार्थ प्रेमाचे आणि वात्सल्याचे प्रतीक आहे.