Topic icon

धान्य

0
स्वस्त धान्य (रेशन) याबाबत ग्राहकांना कोणते हक्क आहेत?
स्वस्त धान्य दुकानांमधील (रेशन) ग्राहकांना असलेले हक्क खालीलप्रमाणे:
  • धान्य मिळण्याचा हक्क: प्रत्येक रेशनकार्ड धारकाला शासनाने ठरवून दिलेल्या அளவின்ुसार धान्य मिळण्याचा हक्क आहे.
  • धान्याची गुणवत्ता तपासण्याचा हक्क: ग्राहकांना धान्याची गुणवत्ता तपासण्याचा अधिकार आहे. धान्य खराब असल्यास, ते नाकारण्याचा हक्क त्यांना आहे.
  • वजन करून घेण्याचा हक्क: धान्य खरेदी करताना त्याचे वजन अचूक करून घेण्याचा हक्क ग्राहकांना आहे.
  • पावती मागण्याचा हक्क: धान्य खरेदी केल्यानंतर दुकानदाराकडून पावती (bill) मागण्याचा हक्क ग्राहकांना आहे. पावतीमध्ये धान्याची किंमत, वजन आणि खरेदीची तारीख नमूद केलेली असावी.
  • तक्रार करण्याचा हक्क: स्वस्त धान्य दुकानदार नियमांचे उल्लंघन करत असल्यास, ग्राहक संबंधित विभागाकडे तक्रार करू शकतात.
  • माहिती मिळवण्याचा हक्क: रेशन दुकानातील साठा, धान्याचे दर आणि इतर माहिती जाणून घेण्याचा हक्क ग्राहकांना आहे.
रेशन कार्ड धारकांना त्यांचे हक्क मिळवण्याचा पूर्ण अधिकार आहे आणि कोणत्याही अडचणी आल्यास त्यांनी संबंधित शासकीय विभागाकडे तक्रार करावी.
उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 880
1
धान्य उत्पादनात झालेली प्रचंड वाढ कोणत्या नावाने ओळखली जाते?
धान्य उत्पादनात झालेली प्रचंड वाढ कोणत्या नावाने ओळखली जाते ?
उत्तर लिहिले · 3/8/2022
कर्म · 20
4
वनस्पतीच्या बिया म्हणजे धान्य, कडधान्य, फळांतील बिया यांमध्ये वनस्पतीचा जीव असतो, मग धान्य, कडधान्य हे शाकाहारी अन्न कसे काय?
खरं आहे धान्य, कडधान्य फळातील बिया ,या मध्ये वनस्पतीचा जीव असतो. धान्य ,कडधान्ये फळातील व काही शेंगा  मधील सुकलेल्या बिया  आहे त्या नैसर्गिक अवस्थेत खाऊन मानव पोटातील अग्नी मध्ये  शिजवू  शकत नाही. त्या साठी त्यावर काही प्रकीया करावी लागते. मानवाने सतत अभ्यास निरीक्षण संशोधन करून अग्नी चा शोध लागल्यानंतर ज्वारी ,बाजरी ,गहू इत्यादी धान्य जे लवकर शिजू शकत नाही त्याचे पीठ करून  बाहेरील अग्नी मध्ये  भाजून ,तांदूळ शिजवून, कडधान्ये यांच्या डाळी तयार करुन शिजवून किंवा  कडधान्ये यांना मोड आणून   शिजवून खाण्यास सुरुवात केली .  आणि आज मानवाने  तेच अन्न म्हणून स्वीकारले आहे . निसर्गात मुबलक मिळते व खाल्यावर लगेच  भूक लागत नाही. शरीर कुपोषित दिसत नाही आकर्षक दिसते  हे एक त्यामागील कारण असावे असे मला वाटते .
उत्तर लिहिले · 17/4/2022
कर्म · 810
0
धान्याची विपुलता वाढविण्यासाठी कोणते प्रयत्न कराल?

धान्याची विपुलता वाढविण्यासाठी खालील प्रयत्न करणे आवश्यक आहे:

  1. उत्पादन वाढवणे:
    • उच्च उत्पादन देणाऱ्या वाणांचा (High Yielding Varieties) वापर करणे.
    • सुधारित कृषी तंत्रज्ञानाचा (Improved agricultural technology) वापर करणे.
    • रासायनिक खतांचा (Chemical fertilizers) आणि जैविक खतांचा (Organic fertilizers) योग्य वापर करणे.
    • सिंचनाच्या (Irrigation) सुविधांचा विकास करणे.
  2. शेतीचे व्यवस्थापन सुधारणे:
    • जमिनीची सुपीकता (Soil fertility) वाढवणे.
    • पाणी व्यवस्थापन (Water management) सुधारणे.
    • कीड व रोग नियंत्रण (Pest and disease control) करणे.
    • तण नियंत्रण (Weed control) करणे.
  3. तंत्रज्ञानाचा वापर:
    • ड्रोन तंत्रज्ञानाचा (Drone technology) वापर करून पिकांवर लक्ष ठेवणे.
    • कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा (Artificial intelligence) वापर करून शेतीमध्ये सुधारणा करणे.
    • ॲप्स (Apps) आणि वेबसाईटच्या (Website) माध्यमातून शेतकऱ्यांना माहिती पुरवणे.
  4. साठवणूक आणि वितरण व्यवस्था सुधारणे:
    • धान्य साठवणुकीसाठी चांगल्या गोदामांची (Warehouses) व्यवस्था करणे.
    • वितरण व्यवस्था (Distribution system) कार्यक्षम करणे.
    • धान्याची नासाडी (Food wastage) कमी करणे.
  5. सरकारी धोरणे:
    • शेतकऱ्यांसाठी कर्ज योजना (Loan schemes) सुरू करणे.
    • subsidies देणे.
    • बाजारपेठ (Market) उपलब्ध करून देणे.

या उपायांमुळे धान्याचे उत्पादन वाढण्यास मदत होईल आणि देशात धान्याची विपुलता वाढेल.

उत्तर लिहिले · 24/3/2025
कर्म · 880
0
कृषिशास्त्रामुळे धान्याच्या उत्पादनात वाढ झाली आहे, हे विधान चार मुद्द्यांच्या आधारे स्पष्ट करा.

कृषिशास्त्रामुळे धान्याच्या उत्पादनात वाढ झाली आहे, हे विधान खालील चार मुद्द्यांच्या आधारे स्पष्ट करता येते:

  1. सुधारित वाण (Improved Varieties): कृषी शास्त्रज्ञांनीresearch आणि development (R&D) च्या माध्यमातून धान्याच्या अनेक सुधारित वाणांची निर्मिती केली आहे. हे वाण अधिक उत्पादनक्षम असतात आणि ते रोग तसेच किडींना प्रतिकार करू शकतात. त्यामुळे, कमी खर्चात अधिक उत्पादन घेणे शक्य होते.

  2. आधुनिक तंत्रज्ञान (Modern Technology): कृषी तंत्रज्ञानामुळे शेतीत नवीन मशागत पद्धती, पाण्याची व्यवस्थापन करण्याची आधुनिक साधने (उदा. ठिबक सिंचन), आणि खतांचा योग्य वापर करणे शक्य झाले आहे. यामुळे उत्पादन वाढण्यास मदत होते.

  3. रोग आणि कीड नियंत्रण (Disease and Pest Control): कृषी शास्त्रज्ञांनी धान्यांवरील रोग आणि किडींवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी प्रभावी उपाय शोधले आहेत. त्यामुळे पिकांचे नुकसान कमी होते आणि उत्पादनात वाढ होते.

  4. माती व्यवस्थापन (Soil Management): कृषी शास्त्रानुसार माती परीक्षण करून जमिनीतील पोषक तत्वांची कमतरता भरून काढता येते. तसेच, जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी योग्य उपाययोजना करता येतात, ज्यामुळे धान्याचे उत्पादन वाढते.

या चारही मुद्द्यांमुळे कृषीशास्त्र धान्याच्या उत्पादनात वाढ करण्यास मदत करते.

उत्तर लिहिले · 23/3/2025
कर्म · 880
1
ज्वारीला किती प्रकारचे रोग लागतात?
ज्वारीला चार प्रकारचे रोग लागतात.
दाणे काणीकणसात दाण्याऐवजी गोल किंवा चुरमुऱ्यासारखी टपोरी कवकाची बीजाणुफळे आढळतात. उदा., ज्वारी, बाजरी इत्यादी.
काजळी : बीजाणुफळे तयार झाल्यावर लगेच फुटल्यामुळे कणसावर काजळीसारखी भुकटी पसरते.उदा., गहू, ज्वारी, सातू इत्यादी.

झिपऱ्या काणीकणसातील रोगट भाग रेषायुक्त, काळसर झिपऱ्यासारखा दिसतो. उदा., ज्वारी, मका.
लांब काणी
बीजाणुफळे दाणे काणीसारखी दिसतात परंतु ती 2.5 सेंमी. पर्यंत लांब वाढतात. उदा., ज्वारी.

ध्वजकाणीध्वनपानावरील (कणीस ज्या पानातून बाहेर पडते त्या ध्वजासारख्या उभ्या रहाणाऱ्या पानावरील, पोटऱ्यावरील) फुगलेल्या काळया रेषांत काळी भुकटी आढळते.

आदाणे काणीकणसात दाण्याऐवजी गोल किंवा चुरमुऱ्यासारखी टपोरी कवकाची बीजाणुफळे आढळतात. उदा., ज्वारी, बाजरी इत्यादी.
काजळी : बीजाणुफळे तयार झाल्यावर लगेच फुटल्यामुळे कणसावर काजळीसारखी भुकटी पसरते.उदा., गहू, ज्वारी, सातू इत्यादी.

झिपऱ्या काणीकणसातील रोगट भाग रेषायुक्त, काळसर झिपऱ्यासारखा दिसतो. उदा., ज्वारी, मका.
लांब काणी
बीजाणुफळे दाणे काणीसारखी दिसतात परंतु ती 2.5 सेंमी. पर्यंत लांब वाढतात. उदा., ज्वारी.

ध्वजकाणीध्वनपानावरील (कणीस ज्या पानातून बाहेर पडते त्या ध्वजासारख्या उभ्या रहाणाऱ्या पानावरील, पोटऱ्यावरील) फुगलेल्या काळया रेषांत काळी भुकटी आढळते.

उत्तर लिहिले · 25/8/2023
कर्म · 53700
3
ज्वारी आणि मूग यांतील फरक काय आहेत?
       ★मूग★          |         ★ज्वारी ★    ________________|___________________
 1.मूग ही एक डाळ  |  1.ज्वारी हे एक   
   आहे.                   |    अन्नधान्य .आहे
________________|___________________
 2.ज्यापासून भाजी   |  2.ज्यापासून भाकरी            बनवली जाते.       |        बनवली जाते. 
_________________|___________________
 3.मूग हे द्विबीजपत्री  |  3.ज्वारी हे एकबीजपत्री        धान्य आहे          |        धान्य आहे. 
_________________|___________________

उत्तर लिहिले · 9/11/2021
कर्म · 3740