जीवशास्त्र

तुमचा प्रश्न "मानवी शरीर मानवाचे नाही म्हणतात ते कितपत खरे आहे?" याबद्दल आहे. या विधानाकडे अनेक दृष्टीने पाहता येते:

• वैज्ञानिक दृष्टिकोन: मानवी शरीर हे खरं तर मानवी पेशी, सूक्ष्मजंतू आणि इतर सूक्ष्मजीवांपासून बनलेले आहे. आपल्या शरीरात अनेक जीवाणू (bacteria) असतात, जे पचनक्रियेत आणि रोगप्रतिकारशक्तीत मदत करतात. त्यामुळे, ह्या अर्थाने शरीर केवळ 'आपले' नाही, तर अनेक जीवांचे एकत्रित अस्तित्व आहे.
• आध्यात्मिक दृष्टिकोन: काही आध्यात्मिक विचारधारेनुसार, शरीर हे नश्वर आहे आणि आत्मा किंवा चेतना हे अधिक महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे, शरीर हे केवळ आत्म्याचे एक तात्पुरते निवासस्थान आहे, असे मानले जाते.
• सामाजिक दृष्टिकोन: शरीर हे केवळ व्यक्तीचे नसून समाजाचा भाग आहे. अवयवदान, वैद्यकीय संशोधन, आणि सार्वजनिक आरोग्याच्या दृष्टीने शरीराचा उपयोग समाजासाठी केला जातो.

त्यामुळे, 'मानवी शरीर मानवाचे नाही' हे विधान पूर्णपणे सत्य नाही, पण त्यात काही प्रमाणात तथ्य आहे. हे विधान कोणत्या संदर्भात केले आहे, यावर ते अवलंबून असते.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील लिंकवर क्लिक करू शकता:

• Microbiome and the human body

---

1. शारीरिक दृष्टिकोनातून (Biological View):

मरण म्हणजे शरीरातील सर्व क्रियाशील प्रक्रिया – जसं की श्वासोच्छ्वास, हृदयाचे ठोके, मेंदूचं कार्य – थांबणे.

यामुळं शरीर शरीर म्हणून जगण्याचं अस्तित्व गमावून बसतं.

---

2. अध्यात्मिक दृष्टिकोनातून (Spiritual View):

खूप जण मानतात की शरीर मरण पावलं तरी आत्मा अमर असतो.

काहींनुसार आत्मा पुन्हा जन्म घेतो (पुनर्जन्म).

काहींच्या मते आत्मा मुक्त होतो आणि ब्रह्माशी एकरूप होतो (मोक्ष).

काहींना वाटतं आत्मा एखाद्या "आकाशीय" पातळीवर जातो (heaven/hell).

---

3. भावनिक आणि सामाजिक दृष्टिकोनातून:

एखाद्या व्यक्तीचं मरण म्हणजे त्या व्यक्तीच्या अस्तित्वाचा आपल्या आयुष्यातून "शारीरिक" अंत.

पण तिची आठवण, शिकवण, प्रेम – हे कायमच जगतं राहतं.

---

4. मानसिक/आत्मिक अर्थाने:

कधी कधी "मरण" फक्त शरीराचं नसतं –

स्वप्नांचं मरण

नात्यांचं मरण

आत्मसन्मानाचं मरण

हीही "अदृश्य" मरणं माणूस अनुभवतो.

---

एक वेगळं आणि मनाला भिडणारं विचार:

> "मरण म्हणजे सुटणं."

जिथे दुःख, वेदना, तडफड संपते.

पण ज्यांचं कोणीतरी जातं – त्यांच्यासाठी ती एक नवी वेदना सुरू होते.

-

भारतात. प्राचीन काळी प्राणी व कीटक यांच्या नाशासाठी विषाचा उपयोग करीत असत असे उल्लेख मनुस्मृति, कौटिलीय अर्थशास्त्र, सुश्रुतसंहिता इ. प्राचीन ग्रंथांत मिळतात. ऊद, धूप इत्यादींच्या धुरामुळे कीटकांचा त्रास कमी होतो असे आढळून आल्याने धार्मिक बाबींइतकाच कीटकनाशासाठीही त्यांचा उपयोग करीत असत.वर्गीकरण : नाश करण्याच्या प्रकारानुसार कीटकनाशकांचे वर्गीकरण केले जाते. या वर्गीकरणावरून एखाद्या कीटकनाशकाचा उपयोग कसा करावा हेही समजते. कीटकांच्या त्वचेशी संबंध येऊन, त्यांच्या पोटात भिनून, श्वासमार्गाने शरीरात जाऊन, शारीरिक वा रासायनिक जीवनावश्यक क्रिया बंद होऊन, प्रजोत्पादनक्षमता नष्ट करून इ. प्रकारांपैकी एका वा अधिक प्रकारे ती कीटकनाशाचे कार्य करतात. या प्रकारांनुसार त्यांचे पुढीलप्रमाणे वर्गीकरण केले जाते : (१) पोटात भिनून नाश करणारी, (२) स्पर्शजन्य, (३) दैहिक, (४) धूम्रकारी, (५) प्रलोभक (ॲट्रॅक्टंट), (६) प्रतिवारक (दूर घालविणारी, रिपेलंट).

(१) पोटात भिनून नाश करणाऱ्या कीटकनाशकांचाप्रामुख्याने मुखांगाने (तोंडाने) चघळून अन्न ग्रहण करणाऱ्या कीटकांच्या नाशासाठी उपयोग केला जातो. काही विशिष्ट परिस्थितीत ह्या कीटकनाशकांचा उपयोग मुखांगाने शोषून, चाटून, स्पंजाप्रमाणे शोषून किंवा फुलपाखरांसारख्या वक्रनलिका क्रियेने (असमान भुजा असलेल्या वक्रनलिकेद्वारे वातावरणीय दाबाने द्रव पदार्थ खेचला जाण्याच्या क्रियेने, सायफन क्रियेने) अन्न ग्रहण करणाऱ्या कीटकांचाही नाश करण्यासाठी वापरतात. आर्सेनिकले, फ्ल्युओराइडे, गंधक व त्याची संयुगे इ. कीटकनाशके या प्रकाराची आहेत. या कीटकनाशकांचा वापर पुढीलप्रमाणे करतात : (अ) कीटकांच्या अन्नाभोवती ती संपूर्णपणे आच्छादतात. असे अन्न ग्रहण करीत आसताना कीटकनाशकांचेही कीटकांकडून ग्रहण केले जाते. (आ) कीटकांना आकर्षित करून घेणाऱ्या पदार्थात कीटकनाशके मिसळतात व असे पदार्थ कीटकांना खावयास देतात. (इ) कीटकांच्या सानिध्यात कीटकनाशके फवारतात. कीटकांचे पाय व शृंगिका (डोक्यावरील लांब सांधेयुक्त स्पशेंद्रिये) यांना ती चिकटतात. मुखांगाने हे अवयव स्वच्छ करताना कीटकनाशके त्यांच्या पोटात जातात.

• त्वचा (Skin): बेडकांची त्वचा पातळ आणि ओलावा टिकवून ठेवणारी असते. त्यामुळे ते त्वचेद्वारे ऑक्सिजन (oxygen) शोषून घेऊ शकतात. पाण्यात असताना त्वचा त्यांना श्वास घेण्यासाठी मदत करते.

• फुफ्फुसे (Lungs): बेडूक जमिनीवर असताना फुफ्फुसांचा वापर श्वास घेण्यासाठी करतात. त्यांचे फुफ्फुस मानवापेक्षा थोडे वेगळे असले तरी ते हवा शोषून घेण्यास सक्षम असतात.

• पाण्याचे अनुकूलन (Water adaptation): बेडकांच्या पायांमध्ये जाळी (webbed feet) असते, ज्यामुळे त्यांना पाण्यात पोहणे सोपे जाते.

• डोळे (Eyes): बेडकांचे डोळे डोक्याच्या वरच्या बाजूला असतात, ज्यामुळे ते पाण्यामध्ये असतानाही पाहू शकतात.