जीवशास्त्र

1. आनुवंशिकता (Heredity):

माशांच्या आनुवंशिक गुणधर्मांमध्ये त्यांच्या डीएनए (DNA) मध्ये साठवलेल्या माहितीचा समावेश होतो. हे गुणधर्म पिढ्यानपिढ्या संक्रमित होतात आणि माशांच्या शारीरिक तसेच वर्तणुकीशी संबंधित वैशिष्ट्यांवर परिणाम करतात.

2. उत्परिवर्तन (Mutation):

उत्परिवर्तन म्हणजे डीएनएsequence मध्ये होणारा बदल. हे बदल नैसर्गिकरित्या किंवा पर्यावरणीय घटकांमुळे घडू शकतात. काही उत्परिवर्तन माशांसाठी हानिकारक असू शकतात, तर काही अनुकूल बदल घडवून आणतात जे त्यांना त्यांच्या वातावरणात अधिक चांगल्या प्रकारे जुळवून घेण्यास मदत करतात.

3. नैसर्गिक निवड (Natural Selection):

नैसर्गिक निवड ही एक अशी प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये विशिष्ट गुणधर्म असलेले मासे त्यांच्या वातावरणात अधिक चांगल्या प्रकारे टिकून राहतात आणि पुनरुत्पादन करतात, ज्यामुळे ते गुणधर्म पुढील पिढ्यांमध्ये अधिक सामान्य होतात.

4. जनुकीय प्रवाह (Gene Flow):

जनुकीय प्रवाह म्हणजे एकाच प्रजातीच्या माशांच्या वेगवेगळ्या गटांमधील जनुकांची देवाणघेवाण. जेव्हा माशांचे गट स्थलांतर करतात किंवा मिसळतात, तेव्हा ते त्यांच्या जनुकीय सामग्रीची देवाणघेवाण करतात, ज्यामुळे प्रजातींमध्ये विविधता वाढते.

5. जनुकीय विचलन (Genetic Drift):

जनुकीय विचलन म्हणजे यादृच्छिक घटनांमुळे एखाद्या विशिष्ट जनुकीय प्रकाराची वारंवारता लोकसंख्येमध्ये बदलणे. लहान लोकसंख्येमध्ये जनुकीय विचलन अधिक लक्षणीय असते, ज्यामुळे काही जनुकीय प्रकार कमी होऊ शकतात किंवा पूर्णपणे नाहीसे होऊ शकतात.

शरीरांतर्गत होणाऱ्या जैविक बदलांमध्ये रक्ताभिसरण संस्थेचे महत्व अनमोल आहे. रक्ताभिसरण संस्था म्हणजे रक्तवाहिन्या आणि हृदय यांचा एक जटिलNetwork आहे, जो शरीराच्या प्रत्येक भागाला ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे पुरवतो आणि कार्बन डायऑक्साइड (Carbon Dioxide)व इतर टाकाऊ पदार्थ बाहेर टाकतो.

रक्ताभिसरण संस्थेची कार्ये:

• ऑक्सिजनचा पुरवठा: फुफ्फुसातून ऑक्सिजन (Oxygen)घेतलेले रक्त रक्ताभिसरण संस्थेमार्फत शरीरातील प्रत्येक पेशीपर्यंत पोहोचवले जाते. पेशी जिवंत राहण्यासाठी ऑक्सिजन आवश्यक आहे.
• पोषक तत्वांचा पुरवठा: अन्नपचनानंतर तयार झालेली पोषक तत्वे, जसे की ग्लुकोज, अमिनो ऍसिड (Amino acid), आणि फॅटी ऍसिड (Fatty acid), रक्ताद्वारे पेशींपर्यंत पोहोचवली जातात.
• कार्बन डायऑक्साइड (Carbon Dioxide) आणि टाकाऊ पदार्थांची विल्हेवाट: पेशींमधून तयार होणारा कार्बन डायऑक्साइड आणि इतर टाकाऊ पदार्थ रक्ताद्वारे फुफ्फुसांपर्यंत आणि किडनीपर्यंत पोहोचवले जातात, जेथे ते शरीराबाहेर टाकले जातात.
• हार्मोनचे (Hormone) वहन: रक्ताभिसरण संस्था हार्मोनला एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी पोहोचवते. त्यामुळे शरीरातील विविध कार्यांचे नियंत्रण होते.
• शरीराचे तापमान नियंत्रण: रक्ताभिसरण संस्था शरीराचे तापमान स्थिर ठेवण्यास मदत करते. रक्तवाहिन्यांचे आकुंचन आणि प्रसरण होऊन ते तापमान नियंत्रित करतात.
• रोगप्रतिकारशक्ती: रक्तामध्ये पांढऱ्या रक्त पेशी (White blood cells) असतात, ज्या शरीराला रोगांपासून वाचवतात. रक्ताभिसरण संस्थेमुळे या पेशी संपूर्ण शरीरात फिरून संरक्षण करू शकतात.

महत्व:

रक्ताभिसरण संस्था शरीराच्या प्रत्येक भागाला जीवनशक्ती पुरवते. या संस्थेमध्ये काही बिघाड झाल्यास, त्याचे गंभीर परिणाम होऊ शकतात. हृदयविकार, उच्च रक्तदाब, आणि स्ट्रोक (Stroke) यांसारख्या समस्या रक्ताभिसरण संस्थेशी संबंधित आहेत. त्यामुळे, रक्ताभिसरण संस्थेची काळजी घेणे आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे.

रक्ताभिसरण संस्था एक गुंतागुंतीची पण आवश्यक प्रणाली आहे, जी आपल्या शरीराला निरोगी ठेवते.

डॉ. सन एम. सेल (Sun M. Cell) हे एक प्रसिद्ध वैज्ञानिक आणि संशोधक आहेत. त्यांनी ऊर्जा, पर्यावरण आणि नॅनोटेक्नोलॉजीच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे.

त्यांचे संशोधन सौर ऊर्जा (Solar energy) आणि ऊर्जा साठवण (energy storage) प्रणालीवर केंद्रित आहे. त्यांनी नवीन सौर सेल तंत्रज्ञान विकसित केले आहे, जे अधिक कार्यक्षम आणि स्वस्त आहे. त्यांच्या कार्यामुळे सौर ऊर्जेचा वापर अधिक लोकांपर्यंत पोहोचण्यास मदत झाली आहे.

डॉ. सेल यांनी अनेक वैज्ञानिक लेख प्रकाशित केले आहेत आणि त्यांच्या नावावर अनेक पेटंट आहेत. त्यांनी अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय परिषदांमध्ये आपले संशोधन सादर केले आहे. त्यांच्या योगदानामुळे त्यांना अनेक पुरस्कार आणि सन्मान प्राप्त झाले आहेत.

डॉ. सेल यांचे कार्य ऊर्जा क्षेत्रात एक महत्त्वाचा बदल घडवून आणणारे आहे आणि ते भावी पिढ्यांना प्रेरणा देत आहे.

नाही, डास अतिनील किरणांकडे (Ultraviolet rays) आकर्षित होत नाहीत. डास कार्बन डायऑक्साइड, मानवी घाम आणि शरीराची उष्णता यांसारख्या गोष्टींकडे आकर्षित होतात.

अतिनील किरणे काही कीटकांना आकर्षित करू शकतात, पण डासांच्या बाबतीत हे खरे नाही.

अधिक माहितीसाठी काही स्रोत:

• Mosquito Authority - What Attracts Mosquitoes?
• Dallas Mosquito - What Attracts Mosquitoes?

सर्वात प्रसिद्ध नरभक्षक वनस्पतींची काही उदाहरणे:

• व्हीनस फ्लायट्रॅप (Venus Flytrap): ही वनस्पती कीटकांना पकडण्यासाठी आपले पाने वापरते. पाने hinged असतात आणि त्यांच्या कडांवर काटेरी केस असतात. जेव्हा एखादा कीटक पानांच्या आतल्या भागाला स्पर्श करतो, तेव्हा पाने झटकन बंद होतात आणि कीटक आत अडकतो. Britannica - Venus Flytrap
• पिचर प्लांट (Pitcher Plant): या वनस्पतीमध्ये घड्याळासारखे (pitcher) आकार असलेले पाने असतात, ज्यात गोड वास असलेला रस असतो. कीटक या रसाकडे आकर्षित होतात आणि घरात शिरतात, परंतु गुळगुळीत पृष्ठभागामुळे ते बाहेर पडू शकत नाहीत आणि रसात बुडून मरतात. California Botanic Garden - Pitcher Plant
• संड्यू (Sundew): या वनस्पतींच्या पानांवर चिकट द्रव असलेले तंबू असतात. कीटक या द्रवाकडे आकर्षित होतात आणि त्यावर चिकटून राहतात. त्यानंतर, संड्यू हळू हळू कीटकाला आपल्या पानात गुंडाळतो आणि पचवतो. Britannica - Sundew
• ब्लॅडरवॉर्ट (Bladderwort): ही जलीय वनस्पती आहे आणि पाण्यामध्ये लहान bladder वापरून लहान जीवांना पकडते. US Fish & Wildlife Service - Bladderworts

या वनस्पती विशेषतः अशा ठिकाणी वाढतात जिथे मातीमध्ये पोषक तत्वांची कमतरता असते, त्यामुळे त्या कीटकांकडून आवश्यक पोषक तत्वे मिळवतात.

तुमचा प्रश्न "मानवी शरीर मानवाचे नाही म्हणतात ते कितपत खरे आहे?" याबद्दल आहे. या विधानाकडे अनेक दृष्टीने पाहता येते:

• वैज्ञानिक दृष्टिकोन: मानवी शरीर हे खरं तर मानवी पेशी, सूक्ष्मजंतू आणि इतर सूक्ष्मजीवांपासून बनलेले आहे. आपल्या शरीरात अनेक जीवाणू (bacteria) असतात, जे पचनक्रियेत आणि रोगप्रतिकारशक्तीत मदत करतात. त्यामुळे, ह्या अर्थाने शरीर केवळ 'आपले' नाही, तर अनेक जीवांचे एकत्रित अस्तित्व आहे.
• आध्यात्मिक दृष्टिकोन: काही आध्यात्मिक विचारधारेनुसार, शरीर हे नश्वर आहे आणि आत्मा किंवा चेतना हे अधिक महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे, शरीर हे केवळ आत्म्याचे एक तात्पुरते निवासस्थान आहे, असे मानले जाते.
• सामाजिक दृष्टिकोन: शरीर हे केवळ व्यक्तीचे नसून समाजाचा भाग आहे. अवयवदान, वैद्यकीय संशोधन, आणि सार्वजनिक आरोग्याच्या दृष्टीने शरीराचा उपयोग समाजासाठी केला जातो.

त्यामुळे, 'मानवी शरीर मानवाचे नाही' हे विधान पूर्णपणे सत्य नाही, पण त्यात काही प्रमाणात तथ्य आहे. हे विधान कोणत्या संदर्भात केले आहे, यावर ते अवलंबून असते.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील लिंकवर क्लिक करू शकता:

• Microbiome and the human body