व्यावसायिक गतिशीलता म्हणजे व्यक्तीच्या व्यवसायिक जीवनातील एका स्थानावरून दुसऱ्या स्थानावर होणारे बदल. हे बदल अनेक प्रकारचे असू शकतात, जसे की बढती मिळणे, नवीन नोकरी स्वीकारणे, किंवा स्वतःचा व्यवसाय सुरू करणे.

व्यावसायिक गतिशीलतेचे प्रकार:

• उभी गतिशीलता (Vertical Mobility): जेव्हा एखादी व्यक्ती तिच्या व्यवसायिक श्रेणीत उच्च किंवा निम्न स्तरावर जाते, तेव्हा त्यास उभी गतिशीलता म्हणतात. उदाहरणार्थ, एका कर्मचाऱ्याला पर्यवेक्षक (Supervisor) म्हणून बढती मिळणे किंवा व्यवस्थापकाला (Manager) demotion मिळणे.
• आडवी गतिशीलता (Horizontal Mobility): जेव्हा एखादी व्यक्ती समान स्तरावर एका व्यवसायातून दुसऱ्या व्यवसायात जाते, तेव्हा त्यास आडवी गतिशीलता म्हणतात. उदाहरणार्थ, एका कंपनीतील अभियंता दुसऱ्या कंपनीत त्याच पदावर रुजू होणे.
• आंतर-पिढी गतिशीलता (Inter-generational Mobility): जेव्हा एका पिढीतील व्यक्तीच्या व्यवसायाची तुलना दुसऱ्या पिढीतील व्यक्तीच्या व्यवसायाशी केली जाते, तेव्हा त्यास आंतर-पिढी गतिशीलता म्हणतात. उदाहरणार्थ, एका शेतकर्‍याचा मुलगा डॉक्टर बनणे.
• अंतर्गत गतिशीलता (Intra-generational Mobility): जेव्हा एकाच व्यक्तीच्या व्यवसायिक जीवनातील बदल विचारात घेतले जातात, तेव्हा त्यास अंतर्गत गतिशीलता म्हणतात. उदाहरणार्थ, एकाच व्यक्तीने लिपिक पदावरून व्यवस्थापक पदापर्यंत मजल मारणे.

उदाहरण:

राम एका बँकेत लिपिक म्हणून कामाला लागला. त्याने आपल्या कामात उत्कृष्ट कौशल्ये दाखवली आणि नियमितपणे प्रशिक्षण घेतले. काही वर्षांनंतर, त्याची बँकेत सहाय्यक व्यवस्थापक म्हणून बढती झाली. त्यानंतर, त्याने आणखी कठोर परिश्रम केले आणि तो शाखा व्यवस्थापक बनला. हे व्यावसायिक गतिशीलतेचे उदाहरण आहे, ज्यात रामने एकाच संस्थेत उच्च पदे प्राप्त केली.

व्यावसायिक गतिशीलता व्यक्तीला नवीन कौशल्ये शिकण्यास, अधिक जबाबदारी स्वीकारण्यास आणि आर्थिकदृष्ट्या स्थिर होण्यास मदत करते.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• Occupational Mobility: Meaning, Determinants and Types | Sociology
• Occupational Mobility: Meaning and Types | Social Mobility | Economics Discussion