वाणिज्य सिद्धांता विषयी माहिती लिहा?
वाणिज्य सिद्धांत, ज्याला व्यापारीवाद असेही म्हणतात, हा एक आर्थिक सिद्धांत आहे जो 16 व्या ते 18 व्या शतकात युरोपमध्ये प्रभावी होता. हा सिद्धांत मानतो की देशाचे संपत्ती सोने आणि चांदीच्या साठ्यावर अवलंबून असते आणि निर्यातीला प्रोत्साहन देऊन आणि आयातीला प्रतिबंधित करून व्यापार अधिशेष वाढवणे हे सरकारचे ध्येय असले पाहिजे.
वाणिज्य सिद्धांताची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये:- संपत्तीचा आधार: सोने आणि चांदी हे संपत्तीचे मुख्य स्वरूप मानले जात असे.
- व्यापार अधिशेष: निर्यातीला प्रोत्साहन आणि आयातीला प्रतिबंध करून व्यापार अधिशेष वाढवण्यावर भर दिला जात असे.
- सरकारी हस्तक्षेप: अर्थव्यवस्थेत सरकारचा सक्रिय हस्तक्षेप आवश्यक मानला जाई.
- संरक्षणवाद: देशांतर्गत उद्योगांना संरक्षण देण्यासाठी आयात शुल्क आणि इतर निर्बंध लादले जात होते.
- वसाहतवाद: वसाहती ह्या कच्चा माल पुरवण्याचे आणि तयार मालासाठी बाजारपेठ म्हणून वापरल्या जात होत्या.
वाणिज्य सिद्धांतामुळे अनेक महत्त्वपूर्ण परिणाम झाले:
- वसाहतवादाला प्रोत्साहन: युरोपीय देशांनी जगभरात वसाहती स्थापन केल्या.
- व्यापार युद्धे: देशांमध्ये व्यापार अधिशेष वाढवण्यासाठी स्पर्धा वाढली आणि व्यापार युद्धे झाली.
- राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थेचा विकास: देशांनी स्वतःच्या अर्थव्यवस्था विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित केले.
ॲडम स्मिथ आणि डेव्हिड रिकार्डो यांसारख्या अर्थशास्त्रज्ञांनी वाणिज्य सिद्धांतावर टीका केली. त्यांनी मुक्त व्यापाराचे फायदे सांगितले आणि असा युक्तिवाद केला की व्यापारामुळे दोन्ही देशांना फायदा होतो.
आधुनिक relevance:आजकाल, कोणताही देश पूर्णपणे वाणिज्यवादी धोरणे अवलंबत नाही, परंतु काही धोरणे अजूनही वाणिज्यवादी विचारांवर आधारित आहेत. उदाहरणार्थ, काही देश संरक्षणवादी धोरणे वापरतात किंवा चलनाचे अवमूल्यन करतात.
अधिक माहितीसाठी: