१८५८ च्या कायद्याने भारताच्या राजकीय संरचनेत महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणले, ज्यामुळे ईस्ट इंडिया कंपनीची सत्ता संपुष्टात आली आणि ब्रिटिश राजवटीची स्थापना झाली.

या कायद्यातील काही महत्त्वाचे बदल:

• कंपनीच्या राजवटीचा शेवट: ईस्ट इंडिया कंपनीकडून भारताच्या प्रशासनाचे अधिकार काढून घेण्यात आले आणि ते थेट ब्रिटिश राजघराण्याकडे सोपवण्यात आले.
• व्हाइसरॉयची नेमणूक: गव्हर्नर-जनरलची जागा व्हाइसरॉयने घेतली, जो थेट ब्रिटिश राजघराण्याला जबाबदार होता. लॉर्ड कॅनिंग हे पहिले व्हाइसरॉय होते.
• भारत सचिव (Secretary of State for India): ब्रिटिश सरकारमध्ये भारत सचिव नावाचे नवीन पद तयार करण्यात आले. हा मंत्री ब्रिटिश पार्लमेंटचा सदस्य होता आणि भारताच्या प्रशासनावर देखरेख ठेवत होता.
• इंडियन कौन्सिल: भारत सचिवांना मदत करण्यासाठी १५ सदस्यांची इंडियन कौन्सिल नेमण्यात आली.
• सैन्य आणि प्रशासकीय सेवांमध्ये बदल: भारतीय सैन्याची पुनर्रचना करण्यात आली आणि प्रशासकीय सेवांमध्ये भारतीयांना प्रतिनिधित्व देण्यास सुरुवात झाली.
• राजेशाही शासनाचे आश्वासन: भारतीय राजघराण्यांना त्यांचे अधिकार आणि प्रदेश सुरक्षित ठेवण्याचे आश्वासन देण्यात आले.

या बदलांमुळे भारतातील ब्रिटिश धोरणे अधिक स्पष्ट झाली आणि प्रशासनात सुधारणा झाली.

अधिक माहितीसाठी:

1. Encyclopædia Britannica
2. Indian Culture - Government of India Act 1858