गहाणखत (Mortgage Deed) म्हणजे एक कायदेशीर दस्तऐवज. जेव्हा एखादी व्यक्ती मालमत्ता कर्जासाठी तारण म्हणून वापरते, तेव्हा हे गहाणखत तयार केले जाते. या दस्तऐवजात कर्जदाराचे नाव, कर्ज देणाऱ्याचे नाव, कर्जाची रक्कम, व्याजदर आणि मालमत्तेची माहिती दिलेली असते.

गहाणखत हे मालमत्तेच्या मालकी हक्कांचे हस्तांतरण नाही, पण कर्ज फेडेपर्यंत कर्जदाराला मालमत्तेवर हक्क ठेवण्याचा अधिकार देते. कर्जाची परतफेड न झाल्यास, कर्जदार मालमत्ता विकून आपले पैसे वसूल करू शकतो.

गहाणखताचे मुख्य प्रकार:

• सरळ गहाणखत (Simple Mortgage): यात मालमत्तेचा ताबा कर्जदाराकडे नसतो, पण कर्ज फेड न झाल्यास मालमत्ता विकण्याचा अधिकार त्याला असतो.
• भोगवटाई गहाणखत (Usufructuary Mortgage): यात मालमत्तेचा ताबा कर्जदाराकडे असतो आणि तो मालमत्तेतून मिळणारे उत्पन्न कर्जाच्या व्याजापोटी वापरतो.
• इंग्रजी गहाणखत (English Mortgage): यात मालमत्तेची मालकी कर्जदाराकडे हस्तांतरित होते, पण कर्ज फेडल्यावर ती परत मालकाला मिळते.

गहाणखत नोंदणीकृत करणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे ते कायदेशीरदृष्ट्या वैध ठरते आणि मालमत्तेवरील हक्कांचे संरक्षण होते.

अधिक माहितीसाठी:

• महसूल विभाग, महाराष्ट्र शासन
• नोंदणी व मुद्रांक शुल्क विभाग, महाराष्ट्र शासन