कुटुंब ही एक सामाजिक संस्था आहे जी व्यक्तींना एकत्र आणते. कालांतराने, कुटुंब संस्थेच्या स्वरूपात अनेक बदल झाले आहेत. हे बदल सामाजिक, आर्थिक, आणि सांस्कृतिक घटकांमुळे झाले आहेत.

कुटुंब संस्थेच्या स्वरूपातील बदल:

• आकारात बदल: पूर्वी एकत्र कुटुंब पद्धती मोठ्या प्रमाणावर होती, ज्यात अनेक पिढ्या एकत्र राहत होत्या. आता विभक्त कुटुंब पद्धती अधिक सामान्य झाली आहे, ज्यात फक्त पती-पत्नी आणि त्यांची मुले असतात.
• कार्यात बदल: कुटुंबाचे पारंपरिक कार्य जसे की शिक्षण, आरोग्यसेवा, आणि मनोरंजन आता इतर संस्थांद्वारे पुरवले जातात.
• संबंधात बदल: कुटुंबातील सदस्यांमधील संबंध अधिक लोकशाहीवादी आणि समानतेवर आधारित झाले आहेत.
• विवाह संस्थेत बदल: विवाह उशीरा होणे, घटस्फोटाचे प्रमाण वाढणे, आणि लिव्ह-इन रिलेशनशिप्स (Live-in relationships)ची वाढती स्वीकृती हे बदल दिसून येत आहेत.
• तंत्रज्ञानाचा प्रभाव: तंत्रज्ञानामुळे कुटुंबातील सदस्यांमध्ये संवाद वाढला आहे, पण त्याचबरोबर समोरासमोरच्या संवादाचे प्रमाण कमी झाले आहे.

बदलांची कारणे:

• औद्योगिकीकरण आणि शहरीकरण: औद्योगिकीकरणामुळे लोक शहरांकडे आकर्षित झाले आणि विभक्त कुटुंब पद्धती वाढली.
• शिक्षण आणि जागरूकता: शिक्षणामुळे लोकांच्या विचारांना नवीन दिशा मिळाली आणि त्यांनी पारंपरिक मूल्यांना आव्हान दिले.
• महिलांचे सक्षमीकरण: महिला शिक्षण आणि नोकरीमुळे अधिक स्वतंत्र झाल्या आणि त्यांनी कुटुंबात समान भूमिका बजावण्यास सुरुवात केली.
• आर्थिक बदल: आर्थिक स्वातंत्र्य वाढल्यामुळे व्यक्ती आपल्या आवडीनुसार निर्णय घेऊ शकतात.

कुटुंब संस्थेतील हे बदल दर्शवतात की समाज आणि व्यक्तींच्या गरजांनुसार कुटुंब स्वतःला जुळवून घेते.

अधिक माहितीसाठी काही उपयुक्त संकेतस्थळे:

• Your Article Library - Family
• Britannica - Family & Kinship