1 उत्तर
1
answers
साहित्यकृतीतील अर्थाचे प्रकार कोणते, उदाहरण देऊन स्पष्ट करा?
0
Answer link
साहित्यकृतीतील अर्थाचे प्रकार:
साहित्यकृतीमध्ये अनेक प्रकारचे अर्थ दडलेले असू शकतात. ते वाचक, समीक्षक आणि अभ्यासक वेगवेगळ्या दृष्टीने उलगडण्याचा प्रयत्न करतात. काही प्रमुख अर्थ प्रकार खालीलप्रमाणे:
-
शब्दश: अर्थ (Literal Meaning): हा अर्थ सर्वात सोपा असतो. जो शब्दांच्या थेट अर्थावर आधारित असतो. यात अलंकारिक किंवा लाक्षणिक अर्थांचा विचार केला जात नाही.उदाहरण: "सूर्य पूर्वेला उगवतो." हे वाक्य शब्दश: अर्थाने सूर्याच्या उगवण्याची दिशा सांगते.
-
लाक्षणिक अर्थ (Figurative Meaning): जेव्हा शब्द त्यांच्या नेहमीच्या अर्थाने न वापरता अन्य अर्थाने वापरले जातात, तेव्हा त्याला लाक्षणिक अर्थ म्हणतात. यामध्ये उपमा, रूपक, उत्प्रेक्षा, अतिशयोक्ती अशा अलंकारांचा वापर केला जातो.उदाहरण: "तो सिंहासारखा शूर आहे." या वाक्यात 'सिंहासारखा' हे शूरतेचे लक्षण आहे, थेट सिंह नाही.
-
व्यंग्यार्थ (Irony): जेव्हा बोललेला अर्थ आणि अपेक्षित अर्थ भिन्न असतो, तेव्हा व्यंग्यार्थ निर्माण होतो. यात उपहास, टोमणे यांचा वापर केला जातो.उदाहरण: परीक्षेत नापास झाल्यावर, "वाह! काय हुशारी आहे!" असे बोलणे.
-
ध्वन्यार्थ (Suggested Meaning): काहीवेळा शब्दांचा थेट अर्थ न घेता, त्यातून ध्वनित होणारा अर्थ महत्त्वाचा असतो. हा अर्थ सूचित केला जातो, स्पष्टपणे सांगितला जात नाही.उदाहरण: "दिवस मावळला आहे." या वाक्यातून केवळ दिवस मावळला हेच नाही, तर कामाची वेळ संपली आहे किंवा एका दिवसाचा शेवट झाला आहे, असे ध्वनित होते.
-
तात्पर्य अर्थ (Thematic Meaning): साहित्यकृतीतून कोणता संदेश मिळतो किंवा त्यातून काय बोध घ्यायचा आहे, हे तात्पर्य अर्थात स्पष्ट होते.उदाहरण: 'झाड लावणं' या कवितेतून पर्यावरणाचे महत्त्व सांगितले जाते.
हे अर्थ साहित्यकृतीला अधिक समृद्ध आणि अर्थपूर्ण बनवतात.