ग्राहक म्हणून, आपले काही अधिकार आहेत, तसेच काही कर्तव्ये आणि जबाबदाऱ्या देखील आहेत ज्या आपल्याला पूर्ण करणे आवश्यक आहे. या जबाबदाऱ्या खालीलप्रमाणे आहेत:

1. खरेदी करताना दक्षता:खरेदी करताना वस्तू आणि सेवांची गुणवत्ता, किंमत, वजन, उत्पादन तारीख, अंतिम मुदत आणि इतर आवश्यक माहिती काळजीपूर्वक तपासा.
2. उत्पादनाचे ज्ञान:खरेदी करण्यापूर्वी उत्पादनाबद्दल शक्य तितकी माहिती मिळवा, जसे की ते कसे वापरावे, त्याचे फायदे आणि तोटे काय आहेत.
3. खरेदीची पावती (Invoice):वस्तू आणि सेवा खरेदी केल्यानंतर नेहमी पावती मागा आणि ती जपून ठेवा. वॉरंटी कालावधीत किंवा तक्रार निवारणासाठी ती आवश्यक असते.
4. तक्रार निवारण:वस्तू किंवा सेवेत काही दोष आढळल्यास, त्वरित विक्रेत्याकडे किंवा उत्पादकाकडे तक्रार करा. आपल्या तक्रारीचा पाठपुरावा करा आणि आवश्यक असल्यास ग्राहक न्यायालयात दाद मागा.
5. जागरूकता:खोट्या जाहिराती, फसवणूक आणि काळाबाजार यांसारख्या अन्यायकारक व्यापारी प्रथांविरुद्ध जागरूक राहा. इतरांनाही याबद्दल माहिती द्या.
6. पर्यावरण संरक्षण:पर्यावरणावर नकारात्मक परिणाम करणाऱ्या वस्तू खरेदी करणे टाळा. पुनर्वापर करण्यायोग्य (Recyclable) वस्तूंचा वापर करा आणि कचरा कमी करण्याचा प्रयत्न करा.
7. सुरक्षितता:उत्पादनांचा वापर करताना सुरक्षा नियमांचे पालन करा. धोकादायक उत्पादनांबद्दल इतरांना सावध करा.
8. मानक चिन्हे:ISI, BIS, FSSAI सारख्या मानक चिन्हांकित वस्तू खरेदी करा.

याव्यतिरिक्त, ग्राहक म्हणून आपली जबाबदारी आहे की आपण विक्रेत्यांशी आणि सेवा प्रदात्यांशी प्रामाणिकपणे वागावे.