कला मानवशास्त्र

मानव्यविद्या’ ह्या विद्याशाखेचे स्वरूप सविस्तर लिहा.?

2 उत्तरे
2 answers

मानव्यविद्या’ ह्या विद्याशाखेचे स्वरूप सविस्तर लिहा.?

6
मानव्यविद्या या विद्याशाखेचे स्वरूप
मानव्यविद्या हा शब्द इंग्रजी भाषेतील ह्युमॅनिटीज ह्या

शब्दावरून आलेला आहे. ह्युमॅनिटीज (Humanities) ह्या शब्दाचे मूळ ह्युमॅनिटस् (Humanitas) ह्या लॅटिन शब्दामध्ये आहे. ह्युमॅनिटस् ह्या लॅटिन शब्दाचा अर्थ आहे मानवासंबंधीचे ज्ञान म्हणजेच मानवी मनात निर्माण होणाऱ्या विविध भाव-भावना, त्यांचे वेगवेगळ्या स्वरूपात होणारे आविष्कार यांचा अभ्यास, तसेच मानवी विचारधारा, त्यातून निर्माण होणाऱ्या निरनिराळ्या मतप्रणाली, मानवी जीवनाचा आवश्यक भाग असलेली मानवी मूल्ये ह्यांचा अभ्यास करणारी बृहत ज्ञानशाखा म्हणजे 'मानव्यविद्या') थोडक्यात जे जे काही मानवासंबंधी, मनुष्य जातीशी निगडित आहे त्याचा अभ्यास ही मानव्यविद्या या ज्ञानशाखेची व्याप्ती


आहे. ज्या अभ्यासविषयातून मानव किंवा मनुष्य ही संज्ञा वेगळी करता येणार नाही त्या सर्व ज्ञानशाखांचा अंतर्भाव मानव्यविद्यांमध्ये करता येईल. त्यामध्ये प्रामुख्याने प्राचीन व आधुनिक भाषा व त्यांचा अभ्यास करणारे साहित्य, कला, तत्त्वज्ञान, नीतिशास्त्र आणि काही अंशी मानववंशशास्त्र ह्या विषयांचा अभ्यास अभिप्रेत आहे.

मानव्यविद्या ही संकल्पना कशी आणि केव्हा प्रचलित झाली, तसेच 'मानव्यविद्या' ह्या पदाची व्याप्ती कशी विकसित होत गेली, इत्यादी मुद्यांचा विचार करणे योग्य ठरेल. त्यातूनच मानव्यविद्यांचे स्वरूपही उलगडत जाईल. मानव्यविद्या स्वरूप व व्याप्ती

सिसेरो (ख्रि.पू. १०६-४३) ह्या रोमन तत्त्वचिंतकाने ह्युमॅनिटस् (Humanites) ही संज्ञा प्रथम प्रचलित केली असे म्हणता येईल. स्युमॅनिटस् ह्या शब्दाचा मूळ लॅटिन भाषेतील अर्थ जरी मानवी किंवा मानवासंबंधी असा असला तरी सिसेरो यांनी मानव्यविद्या हे पद विशिष्ट


असला तरी सिसेरो यांनी मानव्यविद्या हे पद विशिष्ट प्रकारचा शैक्षणिक कार्यक्रम निदर्शनास आणण्यासाठी वापरले. आदर्श वक्त्याने कोणते शिक्षण घ्यावे किंवा आदर्श वक्ता कसा असावा ह्यासाठी त्यांनी मानव्यविद्यांचा विचार केला. 'मानव्यविद्या ह्या संज्ञेचा पहिला वापर आदर्श वक्त्याच्या संदर्भात करण्यात आला.

पण, सिसेरो ह्यांच्यानंतर मध्ययुगात मानव्यविद्या हे पद शैक्षणिक धोरणातून वगळले गेले. १५ व्या शतकात जेव्हा ज्ञानाचे पुनरुज्जीवन झाले. तेव्हा इतर ज्ञानाबरोबर मानव्यविद्यांचीही जगाला नवीन ओळख झाली. तमोयुगातून सर्व ज्ञान पुन्हा प्रकाशात आले. ज्ञानाच्या पुनरुज्जीवनाच्या प्रक्रियेला 'प्रबोधन' (Renaissance) असे म्हणतात. हे पुनरुज्जीवन मुख्यतः कला, धर्म, विज्ञान व तत्त्वज्ञान ह्या ज्ञानशाखामध्ये झाले; आणि ह्या सर्वांचा परिपाक म्हणून मानवतावादाचा उदय झाला. ह्या मानवतावादाचा केंद्रबिंदू अर्थातच होता. तेव्हा प्रबोधन ह्या प्रक्रियेचा आता आपण थोडक्यात विचार करू. त्या आधारे आपल्या आधुनिक काळातील मानव्यविद्यांच्या स्वरूपाविषयी माहिती मिळेल. तसेच मानव्यविद्या ह्या विज्ञानांहून भिन्न कशा हे समजण्यासही मदत होईल."
उत्तर लिहिले · 11/2/2023
कर्म · 53720
0
मानव्यविद्या (Humanities) या विद्याशाखेमध्ये मानवी संस्कृती, कला, साहित्य, इतिहास, तत्त्वज्ञान आणि मानवी अनुभव यांचा अभ्यास केला जातो. मानव्यविद्या विषयांचे स्वरूप खालीलप्रमाणे:

1. विस्तृत व्याप्ती: मानव्यविद्यांमध्ये अनेक विषयांचा समावेश होतो. त्यामध्ये इतिहास, साहित्य, भाषाशास्त्र, तत्त्वज्ञान, कला, संगीत, धर्म, पुरातत्त्वशास्त्र, मानववंशशास्त्र, आणि संस्कृती यांचा समावेश होतो.

2. मानवी अनुभवाचे विश्लेषण: मानव्यविद्या मनुष्य आणि त्याच्या आजूबाजूच्या जगाला समजून घेण्यास मदत करतात. मानवी अनुभव, विचार, भावना आणि कृती यांचा अभ्यास केला जातो.

3. विश्लेषणात्मक आणि সমালোচনাত্মক विचार: या शाखेमध्ये विद्यार्थ्यांना विश्लेषणात्मक (Analytical) आणि সমালোচনাত্মক (Critical) विचार करण्याची क्षमता विकसित करण्यास मदत करते. विद्यार्थ्यांना माहितीचे विश्लेषण करून त्यातून निष्कर्ष काढण्यास शिकवले जाते.

4. सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक संदर्भ: मानव्यविद्या मानवी संस्कृती आणि इतिहासाच्या संदर्भात ज्ञान प्रदान करते. यामुळे विद्यार्थ्यांना विविध संस्कृती, परंपरा आणि ऐतिहासिक घटनांबद्दल माहिती मिळते.

5. भाषिक कौशल्ये: भाषा आणि साहित्याचा अभ्यास मानव्यविद्यांचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांची भाषिक कौशल्ये सुधारतात आणि ते अधिक प्रभावीपणे संवाद साधण्यास सक्षम होतात.

6. नैतिक आणि सामाजिक मूल्ये: मानव्यविद्यांच्या अभ्यासातून विद्यार्थ्यांना नैतिक आणि सामाजिक मूल्यांची जाणीव होते. हे ज्ञान त्यांना चांगले नागरिक बनण्यास मदत करते.

7. कला आणि सौंदर्यशास्त्र: कला, संगीत, नृत्य, आणि नाट्य यांसारख्या विषयांचा अभ्यास मानव्यविद्यांमध्ये केला जातो. यामुळे सौंदर्यदृष्टी विकसित होते.

8. संशोधन आणि लेखन कौशल्ये: मानव्यविद्यांमध्ये विद्यार्थ्यांना संशोधन करण्याची आणि त्यावर आधारित लेखन करण्याची संधी मिळते. यामुळे त्यांची लेखन कौशल्ये सुधारतात.

9. विविध करियर संधी: मानव्यविद्या शाखेतील पदवीधरांना शिक्षण, पत्रकारिता, लेखन, संपादन, संशोधन, सामाजिक कार्य, कला, आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात अनेक संधी उपलब्ध आहेत.

10. व्यक्तिमत्त्व विकास: मानव्यविद्यांचा अभ्यास व्यक्तीला अधिक संवेदनशील, समजूतदार, आणि विचारशील बनवतो. यामुळे त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा विकास होतो.

11. उपयुक्तता: मानव्यविद्या आपल्याला भूतकाळातील चुकांपासून शिकायला मदत करते, वर्तमान समजून घेण्यास मदत करते आणि भविष्यातील वाटचाल अधिक चांगली करण्यासाठी मार्गदर्शन करते.

उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 980

Related Questions

मुल्यावर आधारित मराठी पथनाट्ये आहेत का?
टाऊन हॉल वस्तुसंग्रहालय कोल्हापूर येथे कोणत्या ग्रीक देवतेची प्रतिकृती आहे?
लोथल येथील वस्तुसंग्रहालय कोणत्या प्रकारचे आहे?
पुरातत्वीय स्थळावर वास्तुसंग्रहालय (museum) स्थापन करण्यामध्ये कोणी पुढाकार घेतला?
सोनू नावाचा मुलगा, चित्रकलेची आवड, शाळेत चित्रकला स्पर्धा जाहीर, सहभाग, चित्र काढण्यास सुरुवात, रंग पेटीतील रंग संपले, सोनू निराश, हार न मानणे, चित्र पूर्ण, प्रथम क्रमांक, कौतुक?
बुरुोंडीच्या गणेश बद्दल माहिती सांगा?
भारतीय मंदिरे हेमाडपंथी आहेत असे म्हटले जाते. हेमाडपंथी म्हणजे नेमके काय?