मौखिक साधने

प्राचीन भारतातील मौखिक परंपरेने जपलेले वैदिक, बौद्ध आणि जैन साहित्य आता लिखित स्वरूपात उपलब्ध आहे. त्यांचे रूपांतर आता लिखित स्वरूपात झाले असले, तरी त्यांची पठणाची परंपरा अजूनही सुरू आहे. मौखिक स्वरूपातील त्या साहित्याचा उपयोग जेव्हा इतिहास-लेखनासाठी केला जातो, तेव्हा त्याचा समावेश मौखिक साधनांत होतो.

मौखिक साधने- तोंडी स्वरूपात पिढ्यानपिढ्या आत्मसात होणारे.

उदाहरणार्थ: लोककथा, ओवी, पोवाडा, भजन.

ओव्या, लोकगीते, लोककथा यांसारखे साहित्य लिहून ठेवलेले नसते. त्याचा कर्ता अज्ञात असतो. ते पिढ्यान्पिढ्या जतन झालेले असते. अशा साहित्याला मौखिक परंपरेने जतन झालेले साहित्य असे म्हणतात. ओव्या, लोकगीते, लोककला यांसारखे

लोकसाहित्याचे प्रकार यांचा त्यात समावेश होतो. अशा प्रकारच्या साधनांना इतिहासाची 'मौखिक साधने' म्हणतात 

मौखिक साधनांची काही नावे खालीलप्रमाणे:

• लोककथा: लोककथा म्हणजे लोकांमध्ये पिढ्यानपिढ्या चालत आलेल्या कथा. या कथांमधून त्या वेळच्या समाजाची माहिती मिळते.
• लोकगीते: लोकगीते म्हणजे लोकांचे गीत. हे गीत परंपरेने चालत आलेले असतात.
• ओव्या: ओव्या ह्या स्त्रियाVerschiedene प्रकारची माहिती देतात.
• मिथके: मिथके म्हणजे देव, दानव, आणि निसर्गासंबंधी कथा.
• दंतकथा: दंतकथा म्हणजे ऐतिहासिक व्यक्ती आणि घटनांवर आधारित अद्भुत कथा.
• कहाण्या: कहाण्या मनोरंजक आणि बोधप्रद असतात.
• समजुती: समजुती म्हणजे लोकांचे पारंपरिक विचार.
• श्रद्धा: श्रद्धा म्हणजे लोकांचा दृढ विश्वास.
• अनुभव: अनुभव म्हणजे एखाद्या घटनेतून आलेले ज्ञान.