1 उत्तर
1
answers
हरितक्रांतीचे अनुकूल - प्रतिकूल परिणाम कोणते आहेत?
0
Answer link
हरितक्रांतीचे अनुकूल आणि प्रतिकूल परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत:
अनुकूल परिणाम:
- उत्पादनात वाढ: हरितक्रांतीमुळे अन्नधान्याच्या उत्पादनात लक्षणीय वाढ झाली. उदा. गहू आणि तांदूळ यांच्या उत्पादनात मोठी वाढ झाली.
- कृषी उत्पादन वाढ: नवीन तंत्रज्ञान आणि उच्च उत्पादन देणाऱ्या बियाण्यांमुळे (High Yielding Varieties - HYV) प्रति हेक्टर उत्पादन वाढले.
- शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती सुधारली: उत्पादन वाढल्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले आणि त्यांची आर्थिक स्थिती सुधारली.
- अन्नसुरक्षा: देशाला अन्नसुरक्षा प्राप्त झाली, म्हणजे देशातील लोकांसाठी पुरेसे अन्न उपलब्ध झाले.
प्रतिकूल परिणाम:
- असमानता: हरितक्रांतीचा फायदा मोठ्या शेतकऱ्यांना जास्त झाला, कारण लहान शेतकऱ्यांकडे नवीन तंत्रज्ञान आणि खते वापरण्यासाठी पुरेसे भांडवल नव्हते. त्यामुळे आर्थिक विषमता वाढली.
- पर्यावरणावर परिणाम: रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांच्या अतिवापरामुळे जमिनीची सुपीकता कमी झाली आणि प्रदूषण वाढले.
- पाण्याचा अतिवापर: जास्त उत्पादन घेण्यासाठी पाण्याचा जास्त वापर झाला, ज्यामुळे भूजल पातळी घटली.
- जमिनीची धूप: रासायनिक खतांचा वापर केल्यामुळे जमिनीतील नैसर्गिक पोषक तत्वे कमी झाली आणि जमिनीची धूप वाढली.
- आरोग्यावर परिणाम: रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांच्या वापरामुळे मानवी आरोग्यावर दुष्परिणाम झाले.
हरितक्रांतीमुळे देशाच्या अन्नसुरक्षेत सुधारणा झाली असली, तरी काही नकारात्मक परिणाम झाले आहेत. त्यामुळे शाश्वत शेती पद्धतींचा (sustainable farming practices) वापर करणे आवश्यक आहे.