पर्यटन क्षेत्र सध्या प्रचंड आहे. वृत्तपत्र प्रवाही देशाची उत्पन्न मर्यादा, विविधांबद्दल, जागांबद्दल आणि माणसाला समोर असलेली उत्सुकता आणि धकाधकी जीवनाची गरज म्हणून लोकांचा पर्यटन प्रसार ओढवला आहे. याचा अर्थ कृषी पर्यटन लोकांचा रस वाढतो आहे. ज्यात आपुलकीचे खूप सारे आहेत.

शेतकरी1एका संकल्पनेने हल्ली व्यवसाय म्हणून जम धरलाय, त्याला 'एक्सपिरिअन्स टुरिझम' म्हणजे 'अनुभवात्मक पर्यटन' म्हणतात. जागी फक्त येण्यापेक्षा तिकडचे जीवन, वास्तविक अनुभवण्याकडे वारांचा ओढा आहे. माणूस हा खेटेतून शहर प्रवास करत आहे. आज शक्ती कमावणारा गटच जन्माला असला तरी आपले आजबा, खापरपणजोबा कसे जगणे हे त्याला अनुभव सांगायचे. ज्यांना गाव नाही त्यांना गावातील जीवन भेटे. यातूनच कृषी पर्यटनाची क्रेज निर्माण झाली आहे. ती ओसरणार नाही. आपण कृषी व्यावसायिक पर्यटन म्हणून काय देऊ शकतो हे अनुभवांचं ओघ कसं असेल हे प्रश्न आहे. असा हा अत्यंत सुंदर आणि प्रश्नात्मक व्यवसाय-कृषि पर्यटन!

माणूस हजारो वर्षापासून शेती करतो आणि चिखलाशी नाही त्याची जन्मांतराची. कितीही काचेच्या चकचकीत ऑफिसमध्ये कॉम्प्युटरच्या जंजाळात राहू शकतील तरीही त्याला मोकळ्या कामाचे हवेचे आणि या चिकल अपरुप तो भाग. नेमकी हीच गरज कृषी पर्यटन पूर्ण करते. पर्यटकांना गावाच्या वातावरणात सहभागी झालेल्या, त्याला शेतीच्या हिरवळीने थंड करून तीन दिवसांचा विसरता लाभा अनुभव दिला की पाहतो तो पुन्हा तुमच्याकडे आणि तुमच्या मित्रांनाही बघता येईल. तुमच्या गावाला काही इच्छा असेल तर कृषी पर्यटन तुम्हाला एक उत्तम पर्याय आहे.

आता कृषी पर्यटनासाठी काय आवश्यक आहे ते पाहू.

समानीक लक्ष्य

कनेक्शन व्यवसायाची पहिली गरज म्हणजे आपले मार्केट काय आहे ते समजणे. ते समजू शकतात. कृषी उत्सव हा किंवा अगदी परदेशातील उत्सव आहे. त्याला गावातील निर्मळ, निभ्रेळ वातावरणाचा अनुभव घ्यायचा आहे. आपले मार्केटिंग असे निवडून आले आहे. रोजच्या कामाची दगदग, लोकांना अधिक असते. अशा निभ्रेळ जगण्याची गरज त्यांच्यापेक्षा अधिक कोणाला असेल! ते तितीन दिवस त्याला कुठलीही काळजी दोन-अगदीच करू नये ही तुमची घोषणा समजा. माकड बैलडी सर, माकडवा खेळाडू खेळ, आपोआप वासुदेव, हवामान भजनं, स्थानिक खास गावाकडंच अशा खास गावरान गोष्टी भरणा करा. सुंदराला अधिकाधिक अनुभव घेता येईल. तुमच्या शेतात सर, त्यांना शौकीन देऊ, त्यांना मासे पकडू द्या, या गोष्टींचा अनुभव त्यांना द्या.

जागा

तुम्हाला शेत तयार आहे आणि त्याभोवताली पर्यटनाच्या सुविधा दिल्या आहेत. तुमकडची जागा ही शेतीसाठी पूरक आहे. साधारणत: २५ एकर जागा तुमच्याकडे- अर्थात ती स्त्री रेषेत असे नाही. तुम्हाला या जागेचा वापर शेतीसाठी नाही तर शेतीची परिस्थिती निर्माण करण्यासाठी आहे. जागा स्थान खलास वास्तविक, किंवा डोंगराळ असली तरी कल्पकतेने त्याचा वापर केला जाऊ शकतो. किंवा तुमचे स्वत:चे: शेत त्याआधीच असेल तरीही.

कृषी पर्यटन

तुम्ही जागेचे थोडे विकास करून भाशेती, थोड़े संख्याबळ विभाजन आणि फळझाडांची लागवड करू शकता. खूप शेतात ताजे कृषी उत्पादन तुम्ही स्वतःला शकाल. पाच एकर किंवा तत्सम असेल तर तुम्ही ब-यापैकी एक शेतकरी खाते करू शकता. थोड़े बक्षीस तुम्ही गोबळातले मत्स्यशेती आणि थोड़े जागत कुक्कुटपाल करू शकता. दुग्धव्य आणि शेळीपालन स्थानिक शेणाची किंवा विरेची घाण निर्माण होत आहे वारांच्या राहण्याच्या जागेपासून लांब राहत तुम्ही ते करू शकता. मात्र, शक्यतो या सर्व गोष्टींचा वापर हा तुमच्या पर्यटन वातावरणासाठी आणि फार तर पर्यटकांची गरजपूरता, अन्यथा हे जास्त होते आणि विकास व्यवसाय होईल. हे सर्व प्रकार न करता संपूर्ण जागेवर फक्त फुलशेती देखील करू शकता. पाश्चिमात्त्य देशाच्या लांब लांब पसरलेल्या झेंडूच्या किंवा गुलाबाच्या फुलांच्या बागा असतात. खूप सुंदर.

जंगलासाठी

तुमच्या जागा डोंगराळ असतील किंवा डोंगरावर असतील तर म्हटल्यापेक्षा जास्त असे जंगल पर्यटन तुम्ही करू शकता. तुम्हाला जंगलात अनुभवाचा अनुभव आहे. तुम्ही तुम्ही बंबू, खैर असे हलू वृक्ष लावा. विविध औषधी उत्पादनांची लागवड करू शकता. बांबी तीन वर्षात प्रचंड ताकद उत्पादन. तो फायदेशीर वृक्ष आहे. तुम्हाला असे वाटते की, हरीण असे प्राणी पाळता जसा जंगलासारखं वातावरण निर्माण होईल. एखाद्या ठिकाणी कृत्रिम धबधबा तयार करा. मात्र एका गोष्टीची काळजी घ्या यातून पुरुषांनाही संधी मिळणार नाही.

विशेष सावधान

हा व्यवसाय हा अत्यंत जोखमीचा व्यवसाय आहे. कारण तुमच्या महिलांची महिला आणि काळजी तुमच्यावर असते. अनेक गोष्टींची सुंदर गरज असते. कृषी पर्यटन विशेष घ्यायची काळजी म्हणजे पर्यटकांची सुरक्षितता. प्रवाशांना कधीही असुरक्षित किंवा वाटणे हा धोक्याचा आहे. गावातील माझ्या शांतता, निरागसता आणि निवांत जीवनपद्धती याचा त्यांना पुरेपूर आनंद द्या. मात्र फक्त गावातील गूढ वातावरणाची स्थिती, सांचू आणि जंगली प्राणी, भूभागी भूभाग, लोकांना सतावणार नाही याची काळजी घ्या. गावातील महिला, काही कपटी माणसे यांच्यापासून विरांची काळजी घ्या. एक उत्तम कृषी पर्यटन केंद्र बनार्थ तुमच्याकडे कौलारू घरं, बैलगाडी, धबधबा किंवा ओहोळ, झारा, तळं, शेत, नदी, विहीर, झाडी, गावरान खाद्यपदार्थ सोय इ. गोष्टी जवळ असणं अत्यंत आवश्यक आहे.

तुमच्या प्रेमावर तुमचा नफा असतो. कृषी हा पर्यटन विशेष: कोकणात अतिशय यशस्वी असा व्यवसाय आहे. फक्त फक्त चिकाटी आणि आपल्या केंद्राचे उत्तम मार्केटिंग करण्याची हातोटी गरजेची आहे आणि हे सतत कोणत्याही परिस्थितीत आणि कोण कोणत्या फरारांना आपण आकर्षति करू शकतो हे सतत शोधत राहणे आहे. तुम्ही तरुण असाल आणि तुम्हाला चार-चौघ समूह आणि समूह काही करण्याची इच्छा असेल तर कृषी पर्यटन व्यवसाय तुम्हाला साद घालत आहे.

कृषी पर्यटन (Agritourism) म्हणजे शेती आणि पर्यटन या दोन क्षेत्रांना एकत्र आणून ग्रामीण भागाचा विकास साधणे. यात पर्यटक शेतीला भेट देऊन शेतीविषयक कामांची माहिती घेतात, शेतीत सहभागी होतात आणि ग्रामीण जीवनशैलीचा अनुभव घेतात.

कृषी पर्यटनामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:

• शेतीvisiting भेट: पर्यटक शेताला भेट देऊन विविध पिकांची माहिती घेतात.
• शेतीत सहभाग: पर्यटक शेतीत कामे करतात, जसे की फळे तोडणे, भाजीपाला काढणे, धान्य साठवणे.
• ग्रामीण जीवनशैलीचा अनुभव: पर्यटक ग्रामीण भागातील लोकांसोबत राहतात, त्यांची संस्कृती, खाद्यपदार्थ आणि परंपरा अनुभवतात.
• नैसर्गिक सौंदर्य: पर्यटक निसर्गरम्य ठिकाणी फिरतात, जसे की डोंगर, नद्या, तलाव आणि वने.
• मनोरंजन: पर्यटक विविध मनोरंजक ऍक्टिव्हिटीजमध्ये भाग घेतात, जसे की बैलगाडी चालवणे, मासे पकडणे, ट्रेकिंग करणे.

कृषी पर्यटनामुळे खालील फायदे होतात:

• शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढते.
• ग्रामीण भागातील लोकांना रोजगार मिळतो.
• शहरी लोकांना ग्रामीण जीवनाचा अनुभव मिळतो.
• पर्यावरणाचे संरक्षण होते.
• ग्रामीण संस्कृतीचे जतन होते.

संदर्भ:

• ॲग्रो टुरिझम: संकल्पना आणि महत्त्व https://krishijagran.com/agripedia/agro-tourism-concept-and-importance/
• कृषी पर्यटन (Agri-Tourism): माहिती, महत्त्व आणि फायदे https://www.youtube.com/watch?v=K-zGjNJFJN4