वर्ण क्रांती आणि वर्ण पंक्ती या दोन संकल्पना सामाजिक स्तरीकरणाशी संबंधित आहेत. त्यांची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

वर्ण क्रांती (Caste Revolution):

• वर्ण क्रांती म्हणजेExisting वर्णव्यवस्थेत मूलभूत आणि जलद बदल घडवून आणणे.
• यात पारंपरिक सामाजिक रचना आणि उतरंडी उलथून टाकल्या जातात.
• क्रांतीच्या माध्यमातून समानता आणि सामाजिक न्याय प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला जातो.
• उदाहरणार्थ, भारतातील दलित चळवळी, ज्यांनी वर्णव्यवस्थेच्या विरोधात आवाज उठवला आणि सामाजिक समानतेची मागणी केली.

वर्ण पंक्ती (Caste Hierarchy):

• वर्ण पंक्ती म्हणजे वर्णांवर आधारित समाजातील उतरंड.
• यामध्ये प्रत्येक वर्गाला विशिष्ट स्थान दिले जाते, ज्यामुळे सामाजिक असमानता निर्माण होते.
• उच्च वर्ण सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीयदृष्ट्या अधिक शक्तिशाली असतात, तर निम्न वर्गांना अनेक संधींपासून वंचित राहावे लागते.
• उदाहरणार्थ, भारतीय वर्णव्यवस्थेत ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आणि शूद्र असे वर्गीकरण केले जाते, ज्यात प्रत्येकाची भूमिका आणि अधिकार वेगवेगळे असतात.

थोडक्यात, वर्ण क्रांती म्हणजे वर्णव्यवस्थेत बदल घडवून आणण्याचा प्रयत्न करणे, तर वर्ण पंक्ती म्हणजे वर्णव्यवस्थेमुळे समाजात निर्माण झालेली उतरंड.