मौर्यकालीन सामाजिक जीवन कशा प्रकारचे होते?
मौर्य साम्राज्याच्या काळात भारतीय समाजात अनेक महत्त्वपूर्ण बदल झाले. त्यावेळच्या सामाजिक जीवनाची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
-
समाज वर्णव्यवस्थेवर आधारित होता. ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आणि शूद्र हे चार मुख्य वर्ण होते.
-
ब्राह्मणांना धार्मिक आणि शैक्षणिक अधिकार होते.
-
क्षत्रिय राज्यकारभार आणि युद्धाचे काम करत असत.
-
वैश्य व्यापार आणि शेतीमध्ये सक्रिय होते.
-
शूद्र हे शारीरिक श्रम करणारे वर्ग होते.
-
कुटुंब हे सामाजिक जीवनाचे केंद्र होते.
-
संयुक्त कुटुंब पद्धती प्रचलित होती.
-
पितृसत्ताक पद्धतीमुळे कुटुंबात पुरुषांचे वर्चस्व होते.
-
विवाह हा एक महत्त्वाचा संस्कार मानला जाई.
-
सामान्यतः एकाच वर्णात विवाह करण्याची प्रथा होती.
-
स्त्रियांचे स्थान दुय्यम होते, परंतु त्यांना समाजात आदर होता.
-
शिक्षणाचे महत्त्व होते. तक्षशिला आणि नालंदा यांसारख्या विद्यापीठांमध्ये उच्च शिक्षण दिले जाई.
तक्षशिला विद्यापीठाबद्दल अधिक माहिती येथे
-
ब्राह्मण विद्यार्थी वेद, उपनिषदे, आणि दर्शनांचा अभ्यास करत असत.
-
क्षत्रिय विद्यार्थ्यांना युद्धकला आणि राजकारणाचे शिक्षण दिले जाई.
-
शेती हा प्रमुख व्यवसाय होता.
-
व्यापार आणि उद्योगधंदे विकसित झाले होते.
-
उत्पादन वाढल्यामुळे लोकांचे जीवनमान सुधारले.
संदर्भ: