'नमुना' हा शब्द अनेक संदर्भांमध्ये वापरला जातो, त्यामुळे 'नमुना कसा असावा' ह्या प्रश्नाचे उत्तर त्या विशिष्ट संदर्भावर अवलंबून असते. तरीही, काही सामान्य गुणधर्म आहेत जे चांगल्या नमुन्यामध्ये असावेत:

१. प्रतिनिधित्व (Representation):

• नमुना हा ज्या मोठ्या गटाचे प्रतिनिधित्व करतो, त्या गटाची वैशिष्ट्ये नमुन्यात दिसली पाहिजेत.

• उदाहरणार्थ, जर तुम्हाला एखाद्या शहरातील लोकांची सरासरी उंची मोजायची असेल, तर तुमचा नमुना शहरातील सर्व स्तरातील लोकांचे प्रतिनिधित्व करणारा असावा.

२. पुरेसा आकार (Sufficient Size):

• नमुना पुरेसा मोठा असावा जेणेकरून तो मोठ्या गटाबद्दल अचूक माहिती देऊ शकेल.

• खूप लहान नमुना घेतल्यास निष्कर्षांमध्ये त्रुटी येण्याची शक्यता असते.

३. यादृच्छिकता (Randomness):

• नमुना निवडताना प्रत्येक घटकाला निवडले जाण्याची समान संधी मिळायला हवी.

• यादृच्छिक नमुना निवडल्यानेbiased (पक्षपाती) होण्याची शक्यता कमी होते.

४. अचूकता (Accuracy):

• नमुन्यातून मिळवलेली माहिती अचूक असावी. माहिती गोळा करताना आणि तिचे विश्लेषण करताना काळजी घेणे आवश्यक आहे.

५. वस्तुनिष्ठता (Objectivity):

• नमुना निवडताना आणि माहितीचे विश्लेषण करताना व्यक्तिनिष्ठता टाळायला हवी. निष्कर्ष वस्तुनिष्ठ पुराव्यावर आधारित असावेत.

उदाहरणार्थ:

एखाद्या उत्पादनाची गुणवत्ता तपासण्यासाठी, तुम्ही उत्पादनांच्या मोठ्या batch मधून काही वस्तू निवडू शकता. ह्या वस्तू अशा प्रकारे निवडल्या पाहिजेत की त्या संपूर्ण batch चे योग्य प्रतिनिधित्व करतील आणि त्यातून काढलेले निष्कर्ष संपूर्ण batch साठी लागू होऊ शकतील.

अधिक माहितीसाठी तुम्ही सांख्यिकी (Statistics) आणि संशोधन पद्धती (Research Methods) संबंधित पुस्तके आणि लेख वाचू शकता.