कविता ही मानवी भावना आणि कल्पनांना शब्दबद्ध रूप देण्याचा एक प्रभावी प्रकार आहे. कवितेमध्ये विविध घटकांचा वापर केला जातो, ज्यामुळे ती अधिक आकर्षक आणि अर्थपूर्ण बनते. कवितेचे प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे आहेत:

1. शब्द

   शब्द हे कवितेचे मूलभूत घटक आहेत. कवी शब्दांच्या माध्यमातून आपले विचार आणि भावना व्यक्त करतो. शब्दांची निवड, त्यांचे अर्थ आणि त्यांची मांडणी यावर कवितेचा प्रभाव अवलंबून असतो.

2. लय (Rhythm)

   लय म्हणजे कवितेतील शब्दांची विशिष्ट गती किंवा ताल. लयबद्धता कवितेला गेयता आणि श्रवणीयता प्रदान करते. लय विविध प्रकारची असू शकते, जसे की मात्रा लय, अक्षर लय किंवा मुक्त लय.

3. ताल (Meter)

   ताल म्हणजे कवितेतील अक्षरांची संख्या आणि त्यांचे विशिष्ट क्रम. तालामुळे कवितेला एक विशिष्ट रचना प्राप्त होते. वृत्तबद्ध कवितांमध्ये तालाचे पालन करणे आवश्यक असते.

4. अलंकार (Figures of Speech)

   अलंकार म्हणजे भाषेला अधिक आकर्षक बनवणारे घटक. उपमा, उत्प्रेक्षा, रूपक, अतिशयोक्ती, अन्योक्ती असे अनेक प्रकारचे अलंकार कवितेत वापरले जातात. अलंकारांमुळे कवितेची अभिव्यक्ती अधिक सुंदर आणि प्रभावी होते.

5. भाव (Emotion)

   कवितेतील भाव म्हणजे कवीच्या भावना आणि अनुभव. कवितेतून प्रेम, दुःख, आनंद, क्रोध, अशा विविध भावना व्यक्त केल्या जातात. भावनेमुळे कविता वाचकांच्या मनाला स्पर्श करते.

6. कल्पना (Imagery)

   कल्पना म्हणजे कवीने निर्माण केलेले चित्र किंवा प्रतिमा. शब्दांच्या साहाय्याने कवी वाचकांच्या मनात एक काल्पनिक जग उभे करतो. उत्तम कल्पनाशक्तीमुळे कविता अधिक जीवंत आणि अनुभवण्यासारखी वाटते.

7. संदेश (Message)

   प्रत्येक कवितेतून काहीतरी संदेश देण्याचा प्रयत्न केला जातो. हा संदेश सामाजिक, वैयक्तिक किंवा आध्यात्मिक असू शकतो. संदेशामुळे कवितेला एक विशिष्ट हेतू मिळतो आणि ती अधिक अर्थपूर्ण ठरते.

या घटकांचा योग्य वापर करून कवी एक उत्कृष्ट कविता निर्माण करू शकतो.