इयत्ता 10 वी सुसंगती सदा घडो सुजन वाक्य कानी पडो या काव्यपंक्तीचे रसग्रहण?
मोरोपंतांच्या केकावलीची भाषा संस्कृतप्रचुर, अलंकारयुक्त मराठी शब्दांनी सजलेली आहे. पंडिती काव्याचे हे महत्त्वाचे वैशिष्ट्य तिच्यात आढळते. उदा. सुसंगती, सृजनवाक्य यांसारखे संस्कृतप्रचुर शब्द कवीने कवितेत ठिकठिकाणी पेरलेले आहेत. घडो-पडो या शब्दांद्वारे यमक अलंकार साधल्यामुळे या काव्यपंक्तीस एक गेयता प्राप्त झाली आहे. यात आर्यवृत्त वापरले गेले आहे. श्लोकांसारखी ओघवती, रसपूर्ण , प्रासादयुक्त भाषा वापरल्यामुळे कविता श्रवणीय वाटते.
'केका' म्हणजे मोराचा टाहो आणि 'आवली' म्हणजे पंक्ती. मोरोपंत यांनी स्वतःस मोर कल्पून, ईश्वराला मारलेल्या हाकांना, ईश्वराच्या केलेल्या आळवणीला 'केकावली' असे म्हटले गेले आहे. ज्याप्रकारे नाटकात शेवटी भरतवाक्य बोलले जाते त्याप्रमाणे उपसंहारातील शेवटच्या पद्यरचनेला 'भरतवाक्य' म्हणतात. प्रस्तुत काव्यपंक्ती (भरतवाक्य) सुभाषित म्हणून प्रसिद्ध आहे. हे ही या रचनेचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य आहे.
इयत्ता 10 वी सुसंगती सदा घडो सुजन वाक्य कानी पडो या काव्यपंक्तीचे रसग्रहण:
1. भावार्थ:
या काव्यपंक्तीमध्ये, कवी प्रार्थना करतात की त्यांना नेहमी चांगल्या लोकांची संगत लाभावी आणि त्यांच्या कानावर नेहमी चांगली, सत्यवचनी वाक्ये पडो.
2. रस:
या पंक्तीमध्ये शांती रसाचा अनुभव येतो. चांगल्या गोष्टींची अपेक्षा आणि सकारात्मक विचार दर्शविल्यामुळे मनाला शांती आणि समाधान लाभते.
3. अलंकार:
या पंक्तीमध्ये अनुप्रास अलंकार आहे. ‘सुसंगती सदा घडो’ आणि ‘सुजन वाक्य कानी पडो’ मध्ये ‘स’ आणि ‘क’ या अक्षरांची पुनरावृत्ती झाली आहे, ज्यामुळे नाद निर्माण होतो आणि काव्यपंक्ती अधिक आकर्षक वाटतात.
4. कल्पना:
कवीची कल्पना अशी आहे की चांगल्या लोकांच्या संगतीत राहिल्याने आणि चांगले विचार ऐकल्याने आपले जीवन सुखी आणि समाधानी होते. त्यामुळे, कवी नेहमी सकारात्मक आणि चांगल्या गोष्टींच्या संपर्कात राहण्याची इच्छा व्यक्त करतात.
5. आवड:
मला ही काव्यपंक्ती खूप आवडली, कारण ती जीवनात सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवण्यास मदत करते. चांगल्या लोकांच्या संगतीत राहण्याचे आणि चांगले विचार आत्मसात करण्याचे महत्त्व या पंक्तीतून समजते.